Алесь Жук - Зоркі над палігонам

Генерал быў высокі ростам, худы, з пасівелымі скронямі, твар парэзаны глыбокімі маршчынамі.

— Таварыш генерал, афіцэры пастроены для разбору вучэнняў!

Генерал павярнуўся да афіцэраў, прывітаўся:

— Здравія жалаю, таварышы афіцэры!

— Здравія жалаем, таварыш генерал!

Потым генерал прайшоў уздоўж строю, загаварыў:

— Таварышы афіцэры! Падпалкоўнік тут крыху няправільна далажыў. Гэта не разбор вучэнняў. Разбор будзе зроблены пасля таго, як мы вернемся ў казармы. ВучэннІ яшчэ працягваюцца. Застаўся яшчэ адзін этап — марш у раён свайго размяшчэння. Таму нельга нікому расслабляцца, думаючы, што вучэнні скончыліся. Сабраў я вас, каб выказаць свае першыя, агульныя ўражанні, пра тое, што ўжо зараз відавочна. А гэта — значны рост вайсковага ўмельства. Умовы былі вельмі жорсткія, напружанне вялікае. I тым больш радуюць вынікі стрэльбаў, праведзеных у такіх цяжкіх умовах. Наступаючыя цікава падрыхтавалі насгупленне, асабовы склад паказаў уменне весці наступленне ўслед за агнявым валам. Вялікае майстэрства паказалі і войскі ў абароне. На рубяжы першага батальёна камандаваннем былі ўмела прыняты захады, каб наступаўшыя трапілі гіад флангавы агонь... Добра справіліся са сваім заданнем сапёрныя падраздзяленні, артылерыя і авіяцыя...

Генерал прыпыніўся і задумаўся.

— Аднак былі і непрыемнасці. Лейтэнант Вялічка самавольна прыняў рашэнне атакаваць. Пашкодзіў машыну, сам трапіў у шпіталь і два яго салдаты таксама. А магло кончыцца і горш... Хаця той жа Вялічка бліскуча правёў разведку, ды і рашэнне атакаваць было правільным. Гэта гаворыць пра тое, што афіцэр ён тактычна граматны, перспектыўны, але... Былі і яшчэ непрыемнасці, праўда, больш дробныя. Не буду псаваць вам настрой. Тым болей, паўтараю, што ўвогуле падраздзяленні паказалі высокую баяздольнасць. Мне хочацца сарыентаваць вас на ўдалае завяршэнне апошняга этапу вучэнняў, пажадаць вам поспехаў.

Генерал зірнуў на гадзіннік, развітаўся з афіцэрамі, і хутка ягоны «газік» знік за паваротам дарогі.

— Таварышы афіцэры! Зараз вярнуцца ў падраздзяленні і падрыхтавацца да маршу,— загадаў падпалкоўнік.

Да калоны ішлі разам. Маўчалі. Капітан Раманаў, Калянчук і Каласоў таму, што прывыклі да падобных разбораў. Карповіч радаваўся, што нікому нічога не сказаў пра свае ранейшыя думкі пра славу.

— Вялічка даскакаўся,—сказаў Каласоў.

— Нічога страшнага. Рашэнне прыняў правільнае, граматны, перспектыўны афіцэр! — усміхнуўся Калянчук.

— Усё нічога... А за тое, што людзей пад удар паставіў, пад суд аддаваць трэба,— коратка азваўся Раманаў.

— Гэта яшчэ не гаворыць пра тое, што таварыш Раманаў некалі не будзе прызначаны начальнікам штаба ў той батальён, якім будзе камандаваць Вялічка...

— ...тады капітан Раманаў адмовіцца ад павышэння,— у лад Каленчуку дадаў Каласоў, і капітан Раманаў весела замахнуўся на яго танкашлемам.

***

Пад вечар лейтэнант Карповіч зноў стаяў у люку ў пабялелым ад пылу камбінезоне, далёка ад тае палянкі, куды прыязджаў генерал. На карце ў лейтэнанта Карповіча ляжаў звілісты чырвоны ланцужок новага маршруту. Цяпер яму было смешна не толькі з таго, як хацелася пакрасавацца ў люку перад людзьмі, калі думалася, што ўсе толькі і глядзяць на яго. Смешна і з таго, як думалася, што ён са сваім узводам зрабіў ледзь не подзвіг...

Калі на адным са скрыжаванняў Карповіч убачыў зноў ля матацыкла акуратненькую і самаўпэўненую постаць Ласцова, то не адчуў да яго ні злосці, ні тым больш зайздрасці, а нават варухнулася ў душы адчуванне, падобнае да шкадавання.

***

...Калона спынілася. Паволі, крышку няўклюдна з'язджалі машыны на абочыну і спыняліся.

У навушніках, да роўнага гудзення якіх Карповіч прывык, прагучала каманда капітана Раманава:

— Спешыцца! Памыцца і падрыхтавацца да пастраення!

Гэтая нечаканая каманда крыху прагнала стомленасць і абыякавасць. У гонар чаго трэба было спыняцца ў лесе досвіткам, мыцца і строіцца?

Збоч дарогі віднелася невялічкае азерца з парыжэлым стрэлалістам над вадою і з патаптанаю ля берагоў асакою. Вада стаяла спакойная, шэрая, як ртуць.

Карповіч раздзеўся да пояса, плюхнуў у твар сцюдзёнаю вадою. I салдаты, пабачыўшы ваду, заварушыліся, пачалі раздзявацца да пояса. А худы, загарэлы, як негр, гранатамётчык з дзіўным прозвішчам Шляпа стаяў на беразе з каскаю ў руцэ і гукаў:

— Каму душ Шляпы? Каму душ Шляпы?

Тым, хто падыходзіў, выліваў на спіну каску вады.

Карповіч таксама падышоў да Шляпы: