Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Я за граніцай быў тады, у годзе панскім,

У тысяча васьмісот шостым, і пад Гданскам

Вёў гандаль. Сваякоў жа маю я ў Пазнанскім,

Дык ездзіў іх наведаць у той час з Юзэфам

Грабоўскім, што сягоння рэгіменту шэфам,

А ў той час жыў у вёсцы блізка Аб'язера,

І мы на дробнага там палявалі звера.

Бьшо спакойна ў Велькапольшчы ў гэтым часе,

Ды ўміг аб страшнай бітве вестка разышлася;

Да нас прыймчаўся мігам пасланец Тадвэна,

Грабоўскі ліст счытаў і крыкнуў: "Ена! Ена!

Прусакі збітыя дазвання - перамога!"

Я на калені ўпаў з падзякаю да Бога.

У горад зараз жа мы коней павярнулі,

Як быццам так сабе, нібы навіны і не чулі,

Аж бачьш, што ўжо ўсе ландраты і гофраты

Ды камісары - зброд нямецкі франтаваты

Нам кланяецца нізка, ажно глянуць гадка,

І ўецца, як прусак, апараны вараткам.

Мы рукі паціраем, просім з прыніжэннем

Сказаць, што новага чутно, як справы ў Ене?

Іх страх узяў, што мы аб перамозе новай

Пачулі, дык крычаць: "А хары гот! О-о вэй!"

Насы павесіўшы, ідуць дамоў, а там на ногі

Стаўляюць спешна ўсіх. ўраз усе дарогі

Кішаць народам. Немцы ўюцца, як мурашкі,

Паўзуць, вязуць вазы, нагружаныя цяжка,

А ля вазоў ідуць мужчыны і жанчыны

І валакуць куфэркі, чайнікі, пярыны,

Бягуць, як могуць. Мы збіраем зараз раду:

Па конях! Перабіць нямчыскам райтараду!

Давай ландратам і гофратам гладзіць скабы,

А гэрам афіцэрам абрываць гарцабы.

I генерал Дамброўскі ўраз быў ля Пазнані

З загадам кесара: ўзнімацца на паўстанне!

За тыдзень наш народ так высцебаў прусакаў,

Што й на лякарства не знайшоў бы небаракаў!

А каб і нам сягоння справу так паставіць

І маскалям у нас такую ж лазню справіць?

Што думаеш, Мацей? Калі ўжо з Банапартам

Масква ў нязгодзе, то не скончыцца тут жартам:

Герой у свеце першы, войска многа мае,

Скажы нам, Каралёк, тут мысль твая якая?"

Замоўк, і ўсе з Мацея ўжо не зводзяць вока,

А ён маўчаў, відаць, задумаўся глыбока

І толькі зрэдку штосьці мацаў каля боку,

Як бы хапаў за шаблю (з дня няволі краю

Ўжо шаблі не насіў, але свайго звычаю

Не кінуў: на ўспамін Масквы за бок хапаўся,

Нібы намацаць Розгу там ён спадзяваўся,

І дзеля гэтага празваны быў Забокам).

Узняўшы голаў, слухаў ён з прытухшьм зрокам

І доўгі час, супроць агульнага чакання,

Сядзеў схмурнелы, ўрэшце ўжо пасля маўчання

Усё ж загаварыў павольна і сурова,

З прыціскам вымаўляючы за словам слова:

"Ну ціха! Скуль жа вы навіну гэту бралі?

І дзе цяпер французы? Ці вайну пачалі?

Хто іх вядзе? Куды ідуць? Якой дарогай?

Пяхоты колькі? Конніцы? Гармат ці многа?

Кажыце зараз, што адкуль вядомым стала?"

А грамада глядзела вокал і маўчала.

"Я раджу пачакаць прыезду бернардына,-

Сказаў Прусак,- бо гэта ад яго навіна.

Тым часам трэба слаць шпіёнаў на граніцу

І ўзбройваць тых цішком, якія могуць біцца,

А покуль што з намерамі не адкрывацца

І да паўстання ўсёй акругай рыхтавацца".

"Чакаць? брахаць? цягнуць?- другі Мацей падняўся

Які Крапіцелем праз доўбню зваўся,

Празваную Крапілам - меў яе з сабою,

I, рукі скрыжаваўшы па-над булавою

І, ўспёршы бараду, крычаў:-Чакаць! Спрачацца!

I доўга думаць! Гэм, трэм, брэм, пасля змывацца!

Я ў Прусіі не быў, і розум крулявецкі -

Для прусакоў, а ў мяне ёсць свой, шляхецкі.

Хто хоча ў бой, павінен за крапіла брацца,

А хто ўмірае, тому трэба спавядацца!

Я жыць хачу і біць! Нашто нам бернардыны

Ці Робакі? якой патрэбны нам прычыны?

Мы самі - рабакі і маскалёў падточым!

Чакаць! Цягнуць! Дзяды вы, я скажу у вочы!

І недарэкі! Хай сабака ходзіць нюхаць,

Ксёндз пабірацца, а мне трэ' крапілам рухаць!

Крапіць! крапіць! і ўсё тут". даўбню пагладзіў.

За ім: "Крапіць! крапіць!"- пранеслася ў нарадзе.

Тут Бартак, што ад тонкай шаблі Брытвай званы,

Мацей з мянушкай Конаўка, бо пастаянна

Насіў з шырокай руляй стрэльбу і з якое

Мог тузін куль, як з конаўкі, лінуць ракою,

Крычалі гучна разам: "Хай жыве Крапіла!"

Прусак зноў слова браць хацеў, ды заглушыла

Яго шмат крыкаў: "Вон з ім трусам-прусачынам

Хто трус, таму не быць байцом, а бернардынам!"

Тут галаву падняў стары Мацей з задумы,

І зараз жа заціхлі крыкі ўсе і шумы.

"Насмешкі з Робака,- сказаў ён,- без карысці,

Бо ён чарвяк, які арэхі можа грызці.

Я бачьгў раз яго, ледзь толькі кінуў вокам,

Пазнаў, што ён за птушка; ён крутнуўся бокам

І рушыў, не хацеў, відаць, мне спавядацца.