Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Абрыдлыя сялянам, бо варожаць слоту.

Сяляне ўжо даўно ўзяліся за работу.

Пачаўся жнеяў спеў працяглы і маркотны,

Так сумны, аднастайны, як дзень гэты слотны,

І тым сумнейшы, што ў імгле без рэха гіне.

Вось хруснулі сярпы у спелай азіміне,

І рад касцоў сячэ атаву на лагчыне,

Насвістваючы песню; а ў канцы пакосаў

Спыняюцца ўсе, менцяць або клеплюць косы.

Людзей не ўбачьпп, толькі чуецца ў тумане

Звон кос, сярпоў ды песняў стройнае гучанне.

А аканом, на сноп прысеўшы сярод збожжа,

Маркоціцца, за працаю сачыць не можа,

На тракт, на скрыжаванне хіліць зрок цікавы,

Дзе незвычайныя заўважыў справы.

Гасцінцам, па дарогах з самага ўжо ранку

Снуюць падводы. Вось мужыцкую фурманку

Мінае брычка, быццам пошта, ў поўным чвале,

За ёй бяжыць другая, трэцюю дагналі.

Налева пасланец матнуўся, бы ў пагоні,

А справа праскакала больш дзесятка коней.

Куды спяшаюцца ўсе гэтак - невядома.

Дзівіла гэта ўсё надзвычай аканома,

Устаў ён са снапа і доўга над дарогай

Стаяў, хацеў спьггаць, ды не спыніў нікога

І не пазнаў. Мігаюць коннікі, як цені,

І толькі стук капьгг чуваць у аддаленні

I, што больш дзіўна, бразганне халоднай зброі.

Дык аканом і рад, і трохі ў неспакоі,

Бо хоць тады ў Літве быў час зусім спакойны,

Ды чуткі нейкія насіліся пра войны,

Пра Францыю, Дамброўскага, пра Банапарта.

Няўжо вайну той рух варожыць? Ведаць варта.

І аканом пабег Сувдзі пра ўсё данесці,

Ну і даведацца пра тое-сёе ўрэшце.

А ў Сапліцове ўсе пасля ўчарашняй звады

Усталі ў злым настроі і з сябе не рады.

Дарма Вайшчанка дамам пасіянсы ставіць,

Дарма нясуць мужчынам карты, не цікавіць

Нішто. Мужчыны з люлькамі ў кутках сядзелі.

Жанчыны ж заняліся дамскім рукадзеллем.

Спяць нават мухі.

Войскі, стомлены нагладка

Маўчаннем, вырушыў на кухню да чалядкі

Паслухаць гоману і ўбачыць, чым заняты

Бурклівы кухар, ахмістрыня, кухараты.

Прысеўшы там, аддаўся ўвесь прыемным марам

Пад рух ражноў, што павярталіся над жарам.

Суддзя, замкнуўшыся ў сябе, пісаў ад рання,

А Возны на двары таміўся ад чакання.

Аж вось Суддзя закончыў, Вознага ў дом кліча

І ўголас іск чьггае, схмурыўшы аблічча,

На Графа за знявагу гонару, абразы,

За гвалты і разбой, што дапусціў Гервазы,

А на абодвух за пагрозы і за шкоды,

Учыненыя імі з гэтай жа нагоды.

Іск трэба вусна аб'явіць, абавязкова

Да сонца захаду. Пратазы рад, без слова

Прымае ад Суддзі пакет для даручэння,

А сэрца скача ў самаго з задавальнення.

Ад думкі аднае пра суд - адмаладзіўся,

Успомніў, колькі з іскамі ён нахадзіўся

Па гузакі і, як-ніяк, па ўзнагароды.

Так вось салдат, які правёў у войнах годы,

І ў больніцы ляжыць калекам адзінокім,

Пачуўшы бубна стук ці кліч трубы далёкі,

Праз сон ускрыкне: "У бой, браты салдаты!" -

І на назе драўлянай скача вон з палаты

Так хутка, што ніхто дагнаць яго не можа.

Пратазы апранацца стаў у падарожжа,

Ды не ўскладае кунтуша ані жупана -

Адзежа гэта на пару судоў схавана.

Ён для дарогі мае іншае адзенне:

Шырокія райтузы, куртку па калені,

Якой на гузіках падшпільваюцца полы

Або спускаюцца. Таксама могуць долу

Спускацца ўверх падвязаныя шапкі вушы.

Апрануты так, з палкай пехатою рушыў,

Бо Возны перад справай, як шпіён ваенны,

Пад выгляд маскіруецца зусім адменны.

Каб Возны не так спешна выйшаў у дарогу,

То іскам тым пацешыўся б зусім не многа,

Бо ў Сапліцове перайначыліся планы.

Ксёндз Робак да Суддзі прыбег усхваляваны

І кажа: "Вось бяда, Суддзя, нам з цёткай гэтай,

3 той Талімэнай, ветрагонам і какетай.

Як Зося апынулася ў сірочым стане,

Аддаў яе пан Яцак ёй на выхаванне,

Пачуўшы, што яна разумная, свет знае,

А бачу, што яна муціць нам пачынае.

Тадэвуша звяла інтрыгамі сваімі

І Графа баламуціць - круціць абудвымі.

Дык абмяркуйма, як пазбыцца гэтай цёткі,

Бо не агледзешся, як тут паўстануць плёткі,

Злы прыклад, нават звады з гэтае нагоды

І перашкодзяць з Графам вам прыйсці да згоды".

"Да згоды?!- закрычаў Суддзя усхваляваны,-

Са згодай скончана, план згоды разарваны!"

"А гэта што?- ускрыкнуў Робак.- Дзе ж галовы?

Што, ваша, баеш? Зноў скандал якісьці новы?"

"Віна тут не мая,- сказаў Суддзя,- вось суддзям

Даказана ўсё Графава нахабства будзе.

Латруга і Гервазы. Ды суд прыме меры!

Шкада, што не былі вы, ксенжа, на вячэры,

Пасведчылі б, як страшна Граф мяне абразіў".