Неизвестно - Блакит

Апошні раз бачыліся з Паўлавым у канцы дзевяностых, калі ён прыносіў мне ў “Вожык” свой новы твор – злы памфлет пра Ельцына. Я выказаў рэдактарскае сумненьне ў этычнасьці і тактоўнасьці друкаваньня ў “Вожыку” непачцівага, мо нават абразьлівага для прэзідэнта суседняй дружалюбнай краіны матэрыялу, і ён не пярэчыў, заўважыў толькі трохі расчаравана: надта ж каларытная для сатыры фігура гэты Ельцын... Потым, казалі, ён чарговы раз разьмяняў кватэру на Заслаўскай і зьехаў некуды на ўскраек гораду, не пакінуўшы мне сваіх каардынатаў. Праз колькі гадоў выпадкова сустрэўся з ягоным колішнім цэкоўскім кіроўцам і пачуў, што Паўлаў жыў у Паўночным пасёлку і ня так даўно памёр, аднак гэта аказалася недарэчнай выдумкай. Што ж, ёсьць такая прыкмета: каго зажыва хаваюць – таму наканавана доўга жыць. Дай Божа, каб так! А ня так даўно кіраўнік новаяўленага пісьменьніцкага Саюзу Чаргінец на старонках “ЛіМу” паведаміў пра выхад выдатнай публіцыстычнай кнігі Савелія Паўлава “Осторожно: глобализм!”. Калі меркаваць па назве, падобна, што Паўлаў зноў аказаўся запатрабаваным, зноў прызваны на контрпрапагандысцкую стайню, зноў у свае семдзесят з гакам сеў на надзейнага, аб’езджанага канька. Што ж, як кажуць, у добры шлях...

З гадамі пачынаеш усё яскравей разумець, што ў жыцьці не бывае нічога адназначнага, аднамернага, раз і назаўсёды дадзенага. Тая ж партыйная работа, якая забрала аж васемнаццаць мо самых прадуктыўных гадоў, практычна пік жыцьця. Колькі незваротнага часу, нерваў, душэўных сілаў патрачана ўпустую, марна на пісаньне розных нікчэмных папераў, варыянтаў нечыіх дакладаў і выступленьняў! Разам з тым работа ў апараце абкаму, затым ЦК партыі была ня толькі вялікай жыцьцёвай школай, але і фарміравала, як гэта на першы погляд можа падацца дзіўным і парадаксальным, мяне як пісьменьніка, маю пісьменьніцкую біяграфію. Практычна ўсе літаратурныя творы напісаліся ці ў рэдкія выхадныя і сьвяточныя дні, ці прыхапкам па вечарах, калі стамлёны і спустошаны вяртаўся з работы. Літаратурная праца была своеасаблівай выратавальнай аддушынай у іншы, гэтакі вабны, створаны па тваёй волі віртуальны і адначасова самы што ні ёсьць рэальны сьвет, прагай жывога слова насуперак, усупрацівагу руціннай казённай пісаніне, якой даводзілася практычна штодня займацца на рабоце. Асабліва калі рыхтаваліся зьезды, пленумы, партыйна-гаспадарчыя актывы, розныя канферэнцыі, у пажарным парадку пісаліся выступленьні высокага начальства на нейкіх непрадбачаных нарадах альбо артыкулы для перыядычных і неперыядычных выданьняў, пераважна маскоўскіх. І тады да атупеньня тыднямі карпелі без выхадных альбо на рабочым месцы, альбо ў рэзідэнцыі па Вайсковым завулку ці ў Заслаўі. Але, як гэта ні парадаксальна, штодзённая казённая пісаніна неўпрыкмет дысцыплінавала думку, фразу, прывучала вылучаць галоўнае, мысьліць канкрэтна і лаканічна, спрыяла і адчуваньню слова, і пошуку таго адзінага, ёмістага, энергічнага, якое ажыўляе, надае дыханьне фразе, сказу, радку. Праўда, тады гэта не заўважалася, не разумелася – душа прагла, рвалася найхутчэй адкараскацца ад збрыднелай падзёншчыны, цалкам аддацца мастацкай творчасьці, марылася, каб і на рабоце яна была галоўным службовым абавязкам, і вечарамі дома пісалася сваё... “Вожык” з пачаткам рабочага дня ў адзінаццаць і заканчэньнем у пяць вечару быў для таго ідэальным варыянтам. Задумак і планаў было – хоць адбаўляй. Аднак на справе аказалася ня ўсё так проста і адназначна. Скажу толькі, што амаль за чатырынаццаць гадоў работы ў “Вожыку” не напісалася ніводнай уласнай аповесьці, ніводнага “сур’ёзнага” апавяданьня. Ня буду шукаць апраўданьня, пасыпаць галаву попелам, што заела лянота, падводзіла творчае натхненьне, хоць чаго там крывіць душой – не абыходзілася і без гэтага, але справа ў іншым... Мусіць, мне з маім дурным характарам браць усё на сябе, адказваць за кожнае слова, кожную коску ў часопісе ня варта было рабіцца галоўным рэдактарам... І яшчэ высьветлілася, што не магу, ну зусім ня ўмею з аднолькавай самааддачай, аднолькавым імпэтам рабіць адначасова дзьве блізкія па сутнасьці работы, як гэта ўмелі многія вялікія пісьменьнікі, працуючы адначасова над некалькімі творамі, пераключаючыся з аднаго на другі. Мусіць, на тое яны і вялікія... Праўда, з гэтым выдатна ўпраўляюцца графаманы – яны не жывуць і жыць ня могуць сваімі зварганенымі на адзін капыл, на адзін твар героямі-ценямі. Графаману няма ніякай розьніцы, што і калі пісаць – абы пісаць. Стаміўся ад аднаго – узяўся за другое, потым – за трэцяе, чацьвёртае, зноў вярнуўся да першага – і ляпаюць адзін за адным так званыя раманы, аповесьці, як рэдзенькія каровіны бліны...