Неизвестно - Дубянецкі

У цэлым перадача прайшла больш-менш удала. Хоць я і пятай часткі не сказаў таго, што збіраўся сказаць. З гадзіннай перадачы на нас, удзельнікаў, прыпала не больш паловы адведзенага часу. Астатняе забралі нейкія “сюжэты”. І. Чыгрынаў выказаў меркаванне, што гэта рэжысёр перадачы зарабляе на знятых ім самім сюжэтах. А я думаю, што арганізатары баяцца “прамой лініі” і такім чынам скарачаюць час на непрадбачаныя прамовы.

За якіх-небудзь 5-6 хвілін я паспеў:

– сказаць пару агульных фраз пра сваю гісторыка-мемарыяльную камісію;

– ахарактарызаваць збольшага праект гэтак званай “доўгатэрміновай праграмы дзейнасці БФК “Спадчына”;

– абнародаваць некалькі пазіцый з падрыхтаванага камісіяй плана ўшанавання Францішка Скарыны ў сувязі з хуткім яго 500-гадовым юбілеем;

– запатрабаваць недвухсэнсоўна, “адкрытым тэкстам” неадкладнага факсі­міль­нага перавыдання ўсёй літаратурнай спадчыны геніяльнага Асветніка, усіх 22 кніг яго славутай Бібліі і “Падарожнай Кнігі”.

Ледзь не з паловы маёй прамовы вядучы пачаў мне паказваць знакі, каб “закругляўся”. Добра, што не паслухаўся і паспеў “выдаць” галоўнае з таго, што сказаў – пра Ф. Скарыну.

Не сказаў пра перамемарыялізацыю Суворава на Беларусі, асабліва на Кобрыншчыне, за кошт недаўшанавання Тадэвуша Касцюшкі (на сустрэчы з Я.Я. Сакаловым у ЦК КПБ я гэта сказаў).

Не паразважаў у сувязі з гэтым пра безпадстаўную мемарыялізацыю на Беларусі шмат якіх не патрэбных ёй імёнаў і падзей, ці пра злоўжыванне “патрэбнымі”.

Не сказаў пра ігнараванне кіраўніцтвам Фонду Зянона Пазняка, які стварыў адну з самых плённых камісій пры БФК, выдатна кіруе ёю, але ж яна дагэтуль не зацвярджаецца; больш таго ўсяляк намагаюцца нават ліквідаваць гэтую камісію пад выглядам “аб’яднання” з іншай.

Не сказаў пра негатыўныя адносіны фондаўцаў да нашых намаганняў стварыць Грамадскі камітэт памяці ахвяр сталінскіх рэпрэсій.

Пра ўсё гэта я збіраўся сказаць. Не дарма ж так баялася А. Багданава майго ўдзелу ў гэтай перадачы.

Апрача мяне ў гэтай скорагаворцы ўдзельнічалі І. Чыгрынаў, Я. Сахута (вёў), П. Садоўскі, І. Крук.

7 жніўня 1988 года. З прычыны перавыбараў Вільфрыда Мартэнса прэм’ер-міністрам Бельгіі ў 1987 годзе разгарэўся глыбокі амаль паўгадовы ўрадавы крызіс. Яго распаліла даведзенае да кульмінацыі абвастрэнне адносін паміж абшчы­намі валонаў і фламандцаў. Краіна і дагэтуль знаходзіцца ў стадыі лінгвістычных канфліктаў. Рыхтуецца канстытуцыйная рэформа з мэтаю канчатковага ператварэння Бельгіі ў федэральную дзяржаву.

Я ўпэўнены, што манархічная Бельгія хутчэй і лепш справіцца са сваімі лінгва­калізіямі, чым гэта здолее зрабіць Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэс­публік.

Лінгвістычныя адносіны ў савецкіх рэспубліках носяць антаганістычны характар. І тым не менш гэты антаганізм можна было б лёгка пераадолець. Варта толькі надаць дзяржаўнасць мовам асноўных народаў у кожнай рэспубліцы, у кожным нацыянальна аўтаномным рэгіёне. Менавіта гэта і баяцца рабіць камуністы, заклапочаныя перш за ўсё глабальнай русіфікацыяй усяго насельніцтва агромністай імперыі.

10 жніўня 1988 года. Шмат якія падзеі апошняга часу пацвярджаюць правамоцнасць людскіх спадзяванняў на трывалы мір у свеце. Зыходнымі пунктамі тут усё-такі трэба лічыць вывад савецкіх акупацыйна-карных войск з Афганістану і савецка-амерыканскую дамоўленасць пра ліквідацыю ўсіх 2400 ядзерных іх ракет “малой і сярэдняй далёкасці”. У гэтым месяцы пачалася ўжо практычная іх ліквідацыя пад пільным наглядам спецыялістаў другога боку.

1 жніўня 1988 г., апоўдні, падпалкоўнік Ігар Чайкоўскі на палігоне Сарыозек, што ў сотні кіламетраў ад Талды-Кургана, уключэннем узрыўнога прыстасавання знішчыў “звязку” такіх ракет з 4-х адзінак класа ОТР-22. Гэта пачатак новага часу – часу ядзернага раззбраення.

Сімвалічнае значэнне мае першы афіцыйны візіт міністра абароны ЗША ў Савецкі Саюз, які распачаўся таксама ў той дзень.

На працягу амаль чатырох дзён Фрэнка Карлучы знаёмілі з такімі сакрэтамі, да якіх дапускаюцца нават не ўсе савецкія афіцэры. Яго пазнаёмілі з Вайсковай акадэміяй Генеральнага штаба, мотастралковай Таманскай дывізіяй, авіягарнізонам у нейкай Кубінцы, ракетным крэйсерам “Слава” ў закрытым (!) горадзе Севастопалі. Усюды паказвалася баявая тэхніка, нават праводзіліся спецыяльныя манеўры.

Нейкае прасвятленне заблішчэла і на Кіпры, дзякуючы клопатам Генеральнага сакратара ААН Перэса дэ Куэльяра. 20 жніўня пад яго ж уздзеяннем спыняецца часова агонь паміж Іранам і Іракам, пачнуцца праз 5 дзён, і таксама пад яго эгідай, прамыя перагаворы бакоў аб спыненні і самой вайны, што за няпоўных 8 гадоў забрала больш мільёна чалавечых жыццяў.