Nicolai Hussoviani - Carmen de Bisontis

Bellaque irigoribus continuata iuvant.
Excutit arbitrium res detestanda tacendi
Par dolor et lacrimas et mea verba rapit.
Privato gerimus communia milite bella,
Ut sacra lex fratrum tutior inde foret.
Obruimur tali perTitusque evertimur hoste,
Qui totum Christi perdere nomen avet
Bellaque, non ut opes atlt regnum comparet, infert,
Non ut in imperii laude superbus eat:
Efferat humani tantum sitis alta cruoris,
Ut sibi discordes religione necet
Utque per illorum caedes exerceat arma,
Proiciat canibus vulturibusque dapes.
Quo victore nihil poterit contingere morte
Utilius, nam plus vita doloris habet.
Qui proprio solitus componere singula ritu,
Vix patitursummi commeminisse dei.
Nos sumus extremi, quorum sua tela fatigat
Corporibus, quorum sanguine tardat iter,
Ne ruat interior saevumque profundius ensem
Inferat ac stern en sobvia quaeque secet.
Haeret adhuc frendens. Possent, heu, proelia possent
Et per nos aliqua commoditate geri,
Ni noceat populus baptismi foedere iunctus,
Ni nostras alia parte lacessat opes.
Quorum lenta quies nostro defenditur aestu,
Hi nos oppugnant et pernsse volunt
Subsidiique loco iunxerunt hostibus arma,
Quae studiis votis consiliisque fovent,
Temporaque impellunt proprio currentia motu
Semper ad hoc, ut eos nostra ruina trahat.
Tuncne volent rabiem veteris componere morbi,
Dum nihil auxilii pharmaca sera ferent?
Quod quicunque hominum manifesta cernere signa
Resque notare velit, non procul esse videt
Parce feris, scelerata fames, tua viscera rode,
Et quo pinguet humus, sanguine tinge nives!
Suggere materiam positis incude catenis ,
Quae vel natorum vel tua colla gravent.
Extenta est divina manus motuque minacr
Vindictae studiis impia facta notat.
An cessare putas, quia nondum fulmina mittit?
Mors cita, niors atrox et peracerba venit;
Imminet ad minimum ratio reddenda quadrantem:
Turn cernes, quantum proderit iste furor,
Cognosces, quid erat causam praebere nefandis
Hostibus, ut vinclis milia multa trahant
Servitioque premant tali, quod nulla vetustas
Finiat: in natis permanet ille dolor.
Tantane posteritas, quae Christi lege teneri
Debuit, infernum te duce mersa petet?
Quid iuvat in silvis questus disperdere? Vocem
Hinc refer ad brutas, Hussoviane, feras.
Mos est hie illam gelida capientibus arcto,
Hac ut propositum parte sequamur iter.
Arboribus moles struitur latissima caesis,
Quae spatio clausas interiore tenet.
Circuitus duodena solet vel plura referre,
Si sint Ausoniis milia mensa modis.
Impositis tandem custodibus obfirmatur
Ambitus, utmedio possit abire nihil:
Nec novus hie semper labor est: antiqua tenentur
Saepta, sed in multis stant patefacta locis,
Ut fera liberius venial; minimoque labore
Clauditur atque inter pascua laeta manet.
Hac strue detentas clausi venamur et ipsi,
Lance pari dubius constat utrinque metus.
Iam nihil interius caro praestatur amico
Auxilii, famulus non comitatur herum,
Nec genitor nati, nec filius ora parentis
Attendit: sua res cuique gerenda datur.
Quisque suam servare potest et perdere vitam
Et minimus multum ponderis error habet.
Edictoque gravi, quae sunt facienda cavetur,
Alligat imperiis indita poena viros.
Una salus cunctis, tutela relinquitur una:
Sit celer et subitis flexibus aptus equus.
Magnanimique ruunt et in ipsa pericula reges
Nobiscum: timido nemo subesse velit.
Utque solent Scythicas ferro versare catervas,
Dum populi spectant bella cruenta sui,
Sic etiam miscentur equo venantibus acri,
Nec maiestati fortia facta nocent.
Compressi calamos, qui me retinente feruntur
Inque tuas laudes, Sigismunde, ruunt.
Da veniam, quaeso, patriae pater, ardua res est
Virtutes aliqua parte referre tuas.
Magna domi, maiora foris tua facta videmus,
Sed facilis dictu res mihi nulla subit.
Maximus in silva es, sed campos dicere malim,
Si possent vires suppeditare, tuos.
Et modo dent aliquid vitae mihi fata quietae,
Impendam factis otia nostra tuis.
Hoc inter virgulta latens opus abdita quaerit,
Cui satius est unam dicere posse feram.
Sed multas, ut saepe, simul concludere mos est
Et solet in plures maximus esse labor.
Nos tamen ut plures ita clausam vidimus unam.
Dicitur haec, ut me clausa vidente fuit.
Ilia quidem primum levibus violata sagittis:
Pendebant summa spicula missa cute.
Quo facto furibunda viros prospexit in omnes,
Difflans horrendos nare tremente sonos.
Turn subitos obversa gradus saltusque citatos
Impulit et celerem ten tat inire fugam;
Currentemque equites sublata voce sequuntur:
Alta repercussus sidera clamor agit.
Sed dum praecipiti cursu pervenerat illuc,
Qua circumiecta mole tenetur iter,
Excipitur trepido vulgi clamore; repulsa
Stat meditans, qua nam parte retorta ruat
Missa fuit rursus stridens in vulnus arundo,
Ut magis effervens ardeat ira ferae.
Iam tune fixa videns ferro sua membra volucri
In subitam rabiem solvitur atque furit.
Iam venatores torvo gravat aspera visu
Attendens, qua se densius agmen agat.
Exercet primas latrantum bellua caedes
Seque yiris infert strage cruenta canum.
Diffugiunt iuvenes et equos in devia torquent
Silvaque clamosis vocibus alta tremit.
Nemo fugam sperare potest, si cursibus instet
Rectus: in obliquum flectere tuta fuga est.
Sic furor ipse gravem procul et celer impetus aufert,
Ut nequeat tanto corpore torta sequi;
Et cum tarn multis equitum circumdata currat,
Quemlibet insequitur seque tenere nequit.
Praecipites agitans saltus et corpore maior
Cursibus extenso murmura nare tonat.
Horrendas quatrt aura iubas et utrumque refundit
In latus. Hac specie, turbida, grandis, atrox,
Per loca saeptorum caeca vertigine saltat,
Exquirens irae pabula dira suae.
Et quam funestis sese terroribus inflet,
Ex hoc, quod sequitur, quisque notare potest.
Divitiis clarus quidam famaque parentum
Inclitus obtinuit posse licere sibi,
Ut se bombarda sumpta conferre bisonti
Posset et ingentis solvere membra ferae.
Permissum misero est, stabatque sub arbore tectus
Attendens, qua nam bellua parte ruat.
Affuit haec subito; sonitus terraeque tremores
Atque canum gemitus signa furentis erant
Proflantemque videt late fumosa per auras
Nubila; turn iacti caede morata canis
Constitit et pinum versus furibunda retorsit
Lumina; moxvisum seputat ille miser,
Et quamvis fuerit longe summotus ab ilia,
Territus est adeo, vique timoris obit
Quern socii, sicut stetit, invenere gelaturn
Mirantes fieri posse pavore necem.
Pestifero nocet intuitu basiliscus, at ille
Nondum conspectus qua ratione peril?
Illa tamen timidi est ignavia credita cordis
Et iuvenum risu mors agitata fuit.
Si bene commemini, quae per me facta recordor,
Insciptum tumulo distichon illud erat:
Cornua quid facerent? Irati visa bisontis
Laurinum species enecat, hicque iacet.
Hoc ego confiteor, rerum quascunque notavi
Luminibus, me non permovet ulla magis,
Quam fera monstroso confundens omnia saitu,
Dum nihil assequitur, quod laniare queat.
Si stetit, inflatis absorbet naribus auras
Pertentans, si quid posset odore rapi,
Omniaque in commune furens viventia captat,
Quemlibet autorem vulneris esse putat.
Nacta aliquid tollit rapiens et in aera torquet
Corn ibus excep tans membra relapsa suis;
Sive vir est, seu grand is equus, seu iecit utrumque
Corpus, in excelso conspicienda volant
Tortaque dispereunt repetitis iactibus; imber
Carneus in ventos, sanguinis horror abit.
Artubus actus homo sic permiscetur equinis,
Quolibet ut frusto stillet uterque cruor.
Spargitur alta volans, fuerit quaecunque ferarum
Obvia; terga volens vertere visa perit
Vidimus impulses volitare per aera cervos
Hac fera in angusto proiciente loco,
Idque minus, sed apros, sed atroces dissipat ursos,
Si licet innumero teste probanda loqui,
Separat a membris ex uno viscera iactu,
Ut diversa volent et resoluta cadant;
Tamque alte et late volitantia frusta rotantur,
Ut nulla et vero possit inesse fides.
Obscenae rapiunt volucres et in aere pastum
Arboribus corvi corpora rupta legunt
Pendentem ramis equitem quis crederet altis,
Quando simul iactus disiceretur equus?
Id quoque contigerat, dum bellua torsit utrumque,
Arbore sublimi salvusinhaesit homo.
Non licet exemplis ad rem facientibus uti
Nec caritura fide perdere verba iuvat.
Nec videt ille feram, cui non conspecta furens est,
Dum ruit invertens omnia remque gerit,
Et quacunque suos cursus intenderit, affert
Cuncta procelloso turbidiora freto.
Quos illo fremitus, illo quos improba saltus
Tempore, quo studio laetificata movet!
Omriia membra quibus quam laetis gestibus implet!
Vindictam quoties se rapuisse putat,
Quando cruor furiesta recens in cornua venit.
Rem nequeo verbis aequiperare meis.
Usque adeo pernix, ipso ut videatur in actu
Non fera, sed nubes pulveris atque nivis.
Denotat interitum turbatus carnibus aer,
Ostendit caedis nix rubefacta locum,
Aut ubi cernuntur curvis pendentia ramis
Membra, quod haec reliqua parte cadente manent.
Altricemque suam sequitur, quacunque cucurrit,
Omne rapax volucrum carnivorumque genus.
Ilia diu lacerum iactat versatque cadaver
Nec nece tarn saeva se satiare potest,
Nec nisi contritos artus discussaque linquit
Corpora; quae remanent proterit ossa pede.
Incursant equites multi, tamen agmine raro,
Diris exagitant vocibus atque minis
Non sine pernicie: quamvis satis aptus ad ilia
Saepe etiam fato firma ferente perit
In planis facile est cursus extendere campis
Quolibet atrocem ludificante feram.
Res alia est illic, in silvis talia fiunt:
Putrida vertit equum quae iacet arbor humi,
Decipiunt multos effossa cubilia talpae,
Lubrica seu glacies, quam nive texit hiems,
Non bene vitatur demissus ad infima ramus:
Occupat innumeras mors inopina vias.
Qui cecidit, vel equum vel mox fera corripit ipsum
Aereque in summo corpus inane volat.
Saepeque declinans etiam fortissimus unam
Cornibus ex alia parte mentis obit.
Si consectari, quae sunt notissima, vellem
Et super hac possem commemorare fera,
Vix aliquem liceat verbis imponere finem
Nec scio, quam longus debeat esse liber.
Stulta tamen talis venatio possit haberi
Interdum multis perniciosa viris,
Ni culpam levet ambiguam gravis ipsius autor ,
Qui nomen summae nunc quoque laudis habet.
Talibus inventis duri mens alta Vitoldi
Attritas patriae constabilivit opes.
His iuvenes exercitiis ad bella parabat,
Litphanae princeps dum regionis erat!
Ne quid in hoste novi videant, graviora coegit
Quamquam tranquillo tempore ferre domi.
Pacis amans, idem fax ardentissima belli.
Stringendis quoties ensibus usus erat.
Hunc metuens fractos Tatarus porrexerat arcus,
Demissus misera condicione caput.
Qui modo victrices praedas opulentus agebat,
Praeda levi impulsu turpior ipse fuit,
Nec reges alios, nisi quos dabat ille recepjt,
Illius arbitrio subditus esse tulit
Hunc Moscus dominum servili voce vocabat,
Quamvis immensas maximus inter opes.
Huic iam tum validus mittebat grandia Turcus
Munera et obsequio pene paratus erat.
Tres, quibus in totum terror diffunditur orbem,
Tune humili quodam conticuere metu.
Non tamen in silvis virtus tarn vivid a crevit,
Quae fuit aucta modis omnibus atque locis.
Hoc duce continuo fervebant milite campi,
Bellorum species tempore pacis erat.
Ut validus docta miles dimitteret arte
Spicula, firmabat bracchia dura labor.
Assiduis curvi stridebant flexibus arcus.
Haec etiam certae signa fuere manus:
Currebant equites gyro iactosque sagittis
Pileolos sursum dissecuere suis.
Saepe galerus erat conscissus in aere summo
Atque cadens secum vulnera mille tulit
Grus alte volitans obsectis decidit alis
Et nullo laesum vulnere corpus erat
Arbore nec residens nec pennis ardua perflans
Nec nans inter aquas effugiebat avis.
Grande fuit lucrum volucrem donasse peremptam
Dum modo sollerti est arte parata, duci.
Laus erat assiduo venatu ducere vitam.
Instabat pavidis Martia turba feris,
Quas validus clamor per spicula densa virorum
Egerat occultis insidiosa locis.
Trux fera saltabat densis pennata sagittis,
Donee letali vulnere lapsa ruat.
At fuit ilia duci res longe gratior una,
Ut celeres cursu saepe terantur equi.
Transcursis centum stadiis tangenda dabatur
Nec nisi praelongi meta laboris erat;
Hanc equitum turmae multo sudore petebant
Quadrupedum patula nare reflante sonos.
Nec tolerasset equus tantum certaminis unus:
Currit et assueto grex suus instat hero.
Contendunt alacres oneri succedere, gaudent
Certatim domino subdere terga suo.
Arteque miranda pharetris onerata iuyentus
Ex aliis alios insiliebat equos.
Ne tamen ignavi possent praecedere fortes,
Nocte sub obscura res agitanda fuit
Praemia victores cepere ingentia, victi
Ludibrium quoddam dedecorisque notas.
Sed fuit asperius studium trans alta petendis
Flumina pignoribus, qua tumor horret aquae,
Qua ferit assurgens insanb vertice ripas,
Dum sese in cumulos asperat unda rapax.
Ut sua quisque liget furcillis arma recurvis,
Mos erat, involvens vestibus ipsa suis.
Haec unus tumidos perrumpens pectore fluctus
Omnia securus sicca ferebat equus.
Insiluere alacres, per aquas ruit agmen equorum,
Naribus, hac tantum parte patente, sonat.
Pendent a collis iuvenes, ut remiget undas
Laeva manus, dextras implicuere comis.
Munera cesserunt: primo meliora, secundo
Proxima, mox aliis ordine cuique suo.
Talibus assuetus miles sine pontibus undas
Quamlibet horribiles transiit arma ferens.
Nullaque res magis est saevis accommoda bellis,
Quam spem praeveniens impetus atque metum.
Ipse Vitoldus erat tarn prompto mllite felix,
Qualem vix aliquis mente notare queat.
Quo duce lance pari virtus aequata pependit.
Per dignos ibant praemia magna viros,
Ibat et in meritas opulenti ignavia sordes,
Nam rigidus morum censor et acer erat.
Iustitiae sanctas tam certo robore partes
Fovit, ut his nullus possit inesse dolus.
Quando diem dixit sceleri, plerosque nocentum
Ad mortem sese praecipitasse ferunt;
Conscia mox laqueos quaerebant colla tenaces:
Spes absolvendi nulla nocentis erat.
Praecipue pravos tormenta per omnia testes
Sustulit, ut nemo possit iniqua loqui.
Ipsemet excipiens torvo periuria vultu
Mendacis praesens terruit ora viri
Membraque tergoribus multorum clausa ferinis
Assuetis canibus dilanianda dedit.
In nullo tam saevus erat, quam iudice donis
Corrupto, si quis forte repertus erat.
Dicitur articulos quidam discerptus in omnes,
Quod tantum capto munere iusta tulit:
Spreverat infelix edicti verba minacis,
Tortus ad exemplum posteritatis erat.
Totus avaritiae discesserat ordo sub illo
Principe, et hac merito laude perennis erit.
Multa quidem gessit titulis illustria Claris,
Sed tamen ad nostrum pertinet istud opus.
Imbelles animos populi exercebat agrestis
Curantisque aliud praeter aratra nihil,
Iniungens etiam vinctos in castra bisontes
Ducere, ut in membris laesio nulla foret,
Proposuitque rei poenas et praemia iussae.
Conveniens numero turba subibat opus
Et mandata metu nullo remorante peregit
Constituitque feram principis ante pedes.
Id tamen, ut fatear, fieri vix posse putabam,
Credere ni cogant, qui meminere, senes.
Quove minus dubitem, dicunt inventa modosque,
Et quam narrabant machina talis erat.
Stat geminus late paries deductus in artum
Ad cunei formam fronte patente locum.
Conduntur media robusta repagula mole,
Quae viridi pinus fronde reseda tegit.
Cuncta latent circ.umpositis abscondita ramis,
Praesentire dolos ne fera cauta queat.
Tandem veste rubens aliquis simul ense coruscans
Ambulat irata conspiciente procul.
Ilia furore calens rapido ruit excita cursu
Virque suam versat per loca nota fugam,
Donee ad insidias pervenerit ante paratas,
Et fugit interius terga premente fera.
Et quam nec rapidae iam possent sistere flammae,
Labitur in medios praecipitata dolos.
Pervius ille viro tantum fuit angulus: ipsa
Pressa manens retro vertere terga nequit.
E latebris alii surgunt tensisque coarctant
Restibus astrictam duraque membra premunt
Iniciuntque simul pedicas,spumantia loris
Ora ligant, toto corpore vincia rigent.
Quamqtfe nec armatae valeant arcere cohortes,
Quo minus erumpens per sua facta ruat,
Vincta trahebatur compressaque funibus ibat
Inter plebeias plena timore manus.
Permissa est vin dicta tamen: resoluta paten ti
Mittitur in campo vincula nulla timens
Et tantum Scythicis equitum figenda sagittis,
Ut nihil assolita miles ab arte vacet.
Munera signatis habuere ingentia telis,
Cingula pro scopulo facta fuisse ferunt.
Qui ferrum propius fixit, maiora recepit,
Perque suos ibant ulteriora gradus,
Magna tamen telis in membra profundius actis
Dona sub invicto principe semper erant,
Vixerat ille suo certe clarissimus aevo,
Non quia nobilitent bellica facta virum:
Praetulit humanis longe caelestia rebus
Et coluit summa religione deum.
Primus enim Christi leges cum gente recepit,
Evertit populi sacra vetusta sui,
Summo templa deo statuit censusque ministris
Illorum magna cum pietate dedit.
Omnia summovit veterum portenta deorum
Et fuit erroris cognitor ipse sui.
Cuius ad insigni titulo non sponte revellor
Praeteriens summi maxima quaeque ducis;
Propositi memor esse mei dum cogor et arcti
Temporis, ante prior conficienda fera est.
Immodice forsan videor digressus ab ilia,
Sed tamen interea stare necesse fuit,
Dum longo clamore feram cursuque fatigent
Silva tot voces evariante viri,
Vixque neci tandem coepit matura videri
Sensibus: exhausit singula membra furor
Et sudore fluens crebro quatit ilia pulsu
Spumaque iam toto corpore densa cadit
Implicat ambiguos pedibus velut ebria gressus;
Aspice, quam subita sit peritura nece.
Nam satis ut visa est animo cepisse furoris,
Desiliunt equites et removentur equi.
Solis more suo gladiis accincta iuventus
Prodit, ut haec ferro cominus icta cadat.
Arboribus lectis mira vi pectoris astant
Expositi ad saevam laudis amore necem,
Enseque fulgenti tenui cum voce coruscans
Pro se quisque trucem provocat arte feram.
Ocior et vento conspectum fertur in hostem,
Qui retro prosiliens arbore tectus abit.
Haec petitur summoque gradu magnique recessus
Impete, ut ardentem fulmineumque putes.
Solvuntur tactique cadunt ex arbore rami
Et fragmenta suae pondera mortis habent.
Tune opus est animo vigiles intendere sensus,
Ignavis minime convenit iste locus.
Vidi ego, dum simili casu vir fortis et acer
Ensem dimisit diriguitque metu;
Et nisi subsidium misero fortuna tulisset,
In subitae lapsus vincula mortis erat.
Ilia quidem nivibtis suspensis canduit arbor,
Maxima quae ramis pinus et ampla fuit
Duraque; cum sonitu quam primum robore frons est
Impacta et rami contremuere graves,
Nix commota ruens densavit in aere nubem
Involvitque tegens arboris ima virum.
Corporis hie subito vires animique recepit
Et rapuit celerem nube tegente fugam.
Hoc socii magno facinus risere cachinno,
Tamquam sit morti cedere turpe nefas,
Et velut aequatas habeant certamina vires,
Alterius semper quae nece partis eunt.
Quantumcunque graves robur tamen excipit ictus
Amplexuque sui cornua fixa tenet.
Ut tamen ipsa suis maneat radicibus arbor.
Delectum terrae pinguis habere decet.
Si quis enim siccis stanti confidit arenis,
Fallitur atque ipsa saepe cadente cadit,
Ut quam commoti fera vis evertere venti
Non possit, cedat cornibus icta ferae.
Luctatur specie miranda evertere molem
Horrendumque fremens se rotat orbe suo.
Eripuit visum rabies sensumque removit,
Se putat in tota fronte tenere virum.
Tune neque vir saliens possit tibi nec fera cerni,
Incubat excusso pulvis et umbra loco.
Ilia tamen rabieslonge diversa ferarum est:
Multa etiam medio saepe furore vident.
Regis Alexandri venatu contigit olim
Aspera res facto nota recensque suo,
Quae potuitto turn lacrimis involvere regnum,
Ni deus in dubia sorte tulisset opem.
Quattuor excelsis sedes erecta columnis
Spectandis late caedibus apta fuit.
Hac socio procerum coetu regina sedebat
Et cum matronis virginibusque suis.
Stant in prospectu iuvenes gaildentque ferarum
Ut se maiores praecipuaeque petant,
Hic animos cupiunt artem viresque probari:
Arbore de summa spicula tendit Amor.
Utere more tuo facili sine sanguine ludo.
Quid tibi cum silvis, perniciose puer?
Ecce suae cupiens aliquis placuisse puellae
Ridicula et subita teduce morte cadet.
Dumque ferae currunt , dum se ferientibus instant
Et dum spectandi maxima cura fuit,
Agmine virgineo diffusus in aera fulgor
Splenduit, ut multum veste decoris erat,
Qua color intexto ludebat candidus auro,
Ardebant variis serica rubra notis.
Mox ea flagranti novitas oblata furori
Defixit cunctas et remorata parum est,
Ne loquar humanos assuetum ludere sensus
Hoc genus in rabidas ius habuisse feras.
Hinc aliae magnis ibant clamoribus actae,
In venatores impetus omnis erat.
Una tamen fixo iam vulnera corpore portans
A sensu certe non aliena suo,
Restitit et quatiens caput est mirata colores
Et vultus hominum noscere visa fuit.
Indignata sua spectacula caede parari
Instantem voluit nobilitare necem.
Infremuit tandem nares inflata tumentes
(Agminis hoc signurn terga sequentis erat)
Suppositamque petens excussit fronte cqlumnam
Et vix dimidia parte pependit onus.
Si structura cadens fato delapsa fuisset,
Sanquine quam multo demaduisset humus
Et quam crudeli rubuissent cornua caede,
Fingere mens magno victa timore nequit.
Propterea multo prius est agitanda labore,
Ut superet sensus emoveatque furor,
Ante satis vasto spumarum devoret ore,
Lingua diu fauces pendeat ante suas,
Cum sonitu cauda volucres diverberet auras,
Densaque fumanti nubila nare vomat;
Et licet invictas durarint frigora vires
Nec nisi vi summa corpore sudor abit,
Spiritus ante gravis sudantibus ilia membris
Pulset et in spumas undique sudor eat;
Irruat in dubios sine quovis ordine motus
Saepe supercilii nictibus acta sui;
Ne dubio moti saliant spiramine villi,
Morsibus evellat diripiatque comas:
Saeviat in proprium, cum desint caetera, corpus
Et pedibus ventrem tundat acerba suis;
Dum siccas agitantventorum f lamina frondes,
In frondes saitu praecipitante ruat;
Dum tremulam volucres fecere volatibus umbram,
Hanc rapidis semper cursibus ilia premat.
Signa tibi vel mille dabit, quibus ipse videbis
Tempora congressus commodiora tui.
Si quid enim sensus inerit, vincere profecto
Frusta timque cita comminuere nece.
Materiam videor vanis extendere verbis.
Taedia deponas, nam prope finis adest.
Arbore venator, qua bellua cornibus haeret,
Nititur et pressam corpore semper habet,
Ne si vel modice fuerit diversus ab ilia,
Et fera disiunctum mox petal ipsa virum.
Circuituque pari rapidum volyuntur in orbem
Per varios saltus, hinc vir et inde fera.
Ille regit gladium metuendo corpore fixum,
Haec etiam lingua pugnat ut ense sua,
Qua procul exserta si posset prendere vestem,
Actum est: correptus veste repente perit.
Sed minus ut fieret vitare pericula linguae,
Omnes in caedem librat agitque pedes.
Nulla potest citius corpus transire sagitta,
Quam dispersa pedis vulnere membra ruunt.
Corporis in rapido sellers videt omnia gestu
Venator, quid agat, quae fugienda putet,
Ni miserum rabidis adeo spiratibus urat,
Ut calor et vero distet ab igne parum.
Si subito ense celer non solvent intima cordis,
Vincitur et solo flante vapore cadit.
Hoc tamen attendunt socii; ne tempore longo
Lucta sit, altera vox avocat inde feram.
Sed iuvenes usu facili praecordia rumpunt,
Ut semel infixo desinat ense labor.
Cornua perflantur, socii ridentur inertes;
Iam fera, sed magno fracta labore iacet.
Labitur arctoae durissimus incola silvae,
Alter adhuc etiam me patiente latet.
Otia si fuermt nobis, quaeretur et ille,
Tu frontem bello, si sapis, ure, para.
Ne quid nunc agitem, terrent atrocia men tern
Bella, quibus toto Mars fremit orbe ferus.
Optima religio Christi turbata vacillat,
Debilis in campo, non bene firma domi,
Ipsa suis in se gladiis dum scinditur, hosti
Turpiter in praedam ludibriumque cadit,
Auxiliumque dm tantum caeleste requirit,
Quod sperare etiam crimina nostra vetant.
Interea quid agunt reges? dormire videntur?
Heu nunquam minor his cura quietis erat,
Nunquam solliciti fuerant magis. Ergo quid illud?
Unus in alterius comparat arma caput.
Funestas versant acies in caede suorum,
Hoc oblectamen nunc sibi mentis habent.
Miles utrimque cadens numeros in partibus aequat,
Quemque regant, nullum iam superesse volunt;
Per scelus immensum nostro sibi sanguine ludunt.
Iam dudum ridet publicus hostis eos,
Dum qui debuerant custodum munia ferre,
Commissum lacerant dilaniantque gregem;
Quos adeovehemens irarum concitat ardor,
Tarn gravis obsedit ferrea corda furor:
Nemo videt, quantum diseriminis omnibus instet,
Publica res in quo stet miseranda gradu.
Nam quis in orbe vacat, qui nostro non fluat ensis
Sanguine? Sed proprio plus feritatis inest.
Thurcus enim miseram caedit tantummodo plebem,
Diripiens arces, oppida, templa, domos,
Anticipans portus, firmans loca, milite complens,
Quae satis, ut cunctos perderet, apta videt.
Sive senum facili rubet infantumque cruore,
Securus damni transigit acta sui;
Sive fodit partu gravidarum viscera matrum,
Nil praeter lacrimas laetus ubique videt,
Nec timet, arreptis ne quis foret obvius armis:
Deplorata adeo caecaque turba sumus.
At reges, propfii quod roboris undique cernunt,
Excerpunt cunctis dilacerantque modis,
Illud agunt tantum, ne quis superesset porum,
Qui curam Christi legis habere queant.
Illa refulgentis dum special numina caeli,
Vix habet, unde suae fidere possit opi.
Virgo, dei mater, cuius dum scribere nomen
Hie vellem, pavidae contremuere manus,
Attonitusque diu nequeo comprendere mente,
Qua taceam, tecum qua ratione loquar;
Si taceo, digna es, quam totus clamitet orbis,
Cunctaque communi voce creata sonent;
Si loquor, humanae non est attingere linguae
Nec menti, quae te verba decere queant.
Persuasus bonitate tamen, qua caetera vincis,
Immenso quae sunt inferiora deo,
Accedo veniamque petens et corde tremiscens
Ante pedes volvor, virgo Maria, tuos.
Sordidus et squalens habitu, squalentior intus,
Molior exsangui pallidus ore preces,
Non quia sim dignus verbum proferre vel unum,
Sed quia tu tan turn nos relevare poles:
Te deus humanis miserans eventibus instar
Luminis in celso monte locavit opem,
Nec secus afficitur pullis implumibus ales,
Quam mortale genus tu, pia virgo, foves,
Et velut infantem puerum levat obvia mater,
Excipis attollens, quos cecidisse vides.
Nunc, o virginei maiestas inclita floris,
Interpone tuas in mea vota preces.
Respice bellorum rabiem camposque fluentes,
Quam multum gladio fata licere velint
In populo, quern firma tui per foedera nati
Coniuncturn socia vivere pace decet.
Principibus sanam nostris, precor, incute mentem,
Officii videant prodita iura sui;
Cur ita commissi diffundant orbis habenas,
Ut sint custodes nomine reque lupi.
Interea donee possint resipiscere, saevos
Detineas hostes et remorare parum,
Ne miseram plebem rapiant omnique carentes
Auxilio populos in sua vincia trahant.
Adrianique viam Sexti dispone: coactus
Proiciat causas consiliumque morae
Et venial rapidos praevertens aequore ventos
Ac teneat gladios, quos furor altus agit.
Ostendat stolidis, quibus in regionibus hostes
Consistant et quos sternere lege decet,
Ut qui legitime titulos accepit inemptos,
Legitime populi dirigat arma sui
Et se pontificem studeat componere talem,
Quali tam teter temporis horror eget.
Читать дальше