Барыс Пятровіч - Удол, Альбо Актава пазнання

Калі развіднела, Стах убачыў, што знаходзіцца зноў у дворыку, які патанае...

ЛЯ

...ў перадранішнім сінім паўзмроку.

Колькі бачылі вочы, двор быў запоўнены невялікімі дачнымі, дамкамі. Падыйсці да іх адразу Стах не адважыўся. А дарэмна. Мог бы ў любым з іх адпачыць з дарогі. Яго прынялі б з радасцю.

Даведаўся пра гэта Стах толькі тады, калі двор прачнуўся і напоўніўся людзьмі. Яго ўбачылі, кінуліся абдымаць. І Стах зразумеў, што сюды рэдка хто прыходзіць.

Жыццё тут цякло размерана і спакойна. Нешматлікія жыхары лічылі, што патрапілі — ні больш, ні менш — у рай. Кожны тубылец меў свой асобны сіні дамок, выдатную ежу, якая невядома адкуль бралася кожную раніцу, — і ўсё свежае, смачнае, рознае... Дні людзі праводзілі ў цікавых гутарках, у чытанні кніг, у гульнях. Некаторыя малявалі, іншыя нешта пісалі... На адно тут было “табу”, забарона — на ўспаміны пра сваё мінулае...

Варта на сценах стаяла, але ўцякаць адсюль ніхто не збіраўся, — гэта Стах зразумеў адразу ж. І пераканаўся пасля адной-двух размоў.

— Ад дабра — дабра не шукаюць, — загаворвалі ягоны неспакой тубыльцы, — мы шмат дзе былі, у кожнага быў свой шлях сюды, але лепшага жыцьця мы нідзе не бачылі. Адсюль можна выйсці, але яшчэ ніхто сюды не вяртаўся... Не рвіся дарэмна і ты, жыві тут...

— Калі ніхто сюды не вяртаўся, дык гэта зусім не азначае, што недзе горш, чым тут. Можа, якраз наадварот... — казаў Стах, але ніхто яго не слухаў. Людзі, знявераныя і стомленыя жыццём, радаваліся свайму ціхаму шчасцю і нічога лепшага не жадалі. Больш за тое, некаторыя, пачуўшы ягоныя словы, пачыналі азірацца ці не чуе хто іх: яны баяліся страціць, што мелі... Хоць, па-сутнасці, існаванне іхняе тут нічым не адрознівалася ад турэмнага.

Стах жа супакоіцца не мог. У яго ёсьць права выбару: спакусіцца адносна сытым і лёгкім жыццём, асабліва, у параўнанні з тым, што бачыў, перажыў раней, у іншых дворыках, і застацца тут, альбо... Што чакае яго наперадзе, там, за сцяной, ён не ведаў. Але спыніцца, як яму здавалася, на паўдарозе, ён не хацеў...

У той дзень, калі Стах канчаткова вырашыў ісці далей, да канца, ён, зусім неспадзявана, знайшоў аднадумца. А пераканаў ён даўняга жыхара гэтага дворыка простым пытаннем:

— Што такое па-твойму шчасьце?

— Не ведаю... Тут, канкрэтна, не ведаю... Раней, там — ведаў... Хіба мо — шчасце ў тым, каб вярнуцца дамоў, на радзіму, да родных...

— Вось-вось... Дык мо паспрабуем, мо рызыкнём?

— Давай...

Ноччу, калі ўсе спалі, яны зрабілі падкоп пад адною са сценаў і пралезлі...

СІ

...ну вядома ж, у яшчэ адзін дворык.

Ён быў пусты.

Толькі — дзверы, дзверы, дзверы... у сценах.

І на кожных дзвярах надпіс: “Шчасце”, “Гора”, “Багацце”, “Страх”, “Радасць”, “Боль”, “Каханне”... — усе мажлівыя пачуцці і станы чалавека.

Стах не бачыў, што выбраў той, хто патрапіў у гэты дворык разам з ім.

Яму ж хацелася выбраць дзьверы з надпісам, які ўключаў бы ў сябе ўсе гэтыя паняцці, каб раз і назаўсёды пакончыць з гэтымі пакутамі, з гэтымі выпрабаваннямі, з гэтымі вандроўкамі па дворыках...

Ён выбраў дзверы з надпісам: “Смерць”.

Адчыніў іх і...

ДО

...выйшаў на тую ж самую вуліцу, з якой увайшоў некалі ў Скарынаў дворык.

1997