Ала Сямёнава - Бэзавы попел

Узваж, узваж усё гэта, даражэнькая, i перамянні гняўлівасць i жорсткасць на літасць.

Ну, але тым часам чакаю тваіх лістоў пакуль, пішы — не лянуйся.

Скажу табе што-небудзь харошае ў другім лісце, калі твой, праўда, не будзе надта сіберным.

Бывай пакуль.

Міхась.

2.XII.82”.

Гэта быў апошні ліст. Міхась Стральцоў вярнуўся ў Менск.

Я знайшла запіс у сваім дзённіку ў студзені 1982 года: званіў Міхась. А гаворку я памятаю. Гаворка была звычайнай. Пра нейкія навінкі ў часопісах. Пра выданні Пераверзева (літаратуразнаўцы), што толькі што з'явіліся. Яшчэ пра нейкія літаратурныя i калялітаратурныя навіны.

Пры ўрачыстым святле дня

Сустрэліся мы, канечне ж, выпадкова. Я спяшалася да хаты з Дома кнігі, пасля чарговай ночы з „хуткімі дапамогамі”, без сну, зусім „не в лице”, i пабачыла спачатку нейкі недарэчны руды калматы каўнер ca штучнага футра на шэрым паліто, а потым за каўняром згледзела знаёмую ўсмешку: Міхась. I ён быў заняты нейкімі сваімі думкамі, сваім клопатам. Неяк гмыкнуў іранічна: „Ну,вось — сустрэліся”. Таксама, мабыць, згадаў „урачыстае святло дня” i „сталёвы пярсцёнак”.

Пазней прынёс Айзэнрайха i маленечкаую драўляную скульпту­ру: жанчына, з палец, у стылі ўлюбёнага ім прымітывізму. Сапраўды я збірала яму чытаць нейкія часопісы, ён прыносіў мне толькі што набытыя ў кнігарні кнігі.

Стасункі нашыя набылі ранейшы, звычны прыязна-дыстанцыйны кшталт, з інтэрлюдыямі-гаворкамі па тэлефоне, выпадковымі сустрэчамі. Часам, праўда, па тэлефоне ён згадваў напаўжартам, як той вялікі, з Польшчы: „Збяжым у Тамашуў”. Былі, можа, як у Тувіма, свой Тамашуў i яшчэ якія падарожжы. Але гэта былі ўжо іншыя гісторыі. Больш рэальныя. З канкрэтнымі дзейнымі асобамі. Не са мной. I тут — толькі канстатацыя факта. Не роспач. Не журба. Не шкадаванне. Не „уничижение” — нават тое, што „паче гордости”. Інакш не магло быць. У жыцці кожнага з нас кантрапункты пазначаліся паасобку. Лініі існавання ішлі паралельна. Паводде Еўкліда. Толькі часам выяўляючы логіку казанскага матэматыка — i перакрыжоўваючыся. Каб зноў сысці ў далёкія паралелі. I эпісталярныя нашы стасункі скончыліся выхавана-гжэчным шматкроп'ем. Ніякіх меладраматычных клічнікаў i пытальнікаў. Ніякіх кропак над „i”.

Тым часам здавалася — хаця дыстанцыя нашага зямнога існавання перайшла даўно на другую палавіну, i ўсё ж — да той, канечнай, падзеі далёка.

А пакуль — кожны са сваёй самазасяроджанасцю. Раўнавага быцця. Раўнавага суіснавання. Ідылія духоўнай блізкасці. На адлегласці.

Ажно „провидение” да ідылій i ілюзій не так часта ставіцца паблажліва. Драмы лёсу не было. Але фінал нашых адносін усё ж стаўся трагедыяй. 23 жніўня 1987 года Міхась Стральцоў пайшоў з жыцця. I трагедыя — не таму, што надышоў канец зямнога існавання: гэта натуральна. Трагедыя — таму, што не зжыў пазначанага біблейскага веку. (Хаця ў нас ад нязбытнага сацаптымізму i пра васьмідзесяцігадовых пішуць: заўчасна памёр.)

Перад тым — мы рабілі разам у часопісе „Нёман”. Перад тым — ён святкаваў свой пяцідзесяцігадовы юбілей. Перад тым — была ўсё ж вандроўка.

У Слаўгарад. У Сычын. Рабілі тэлефільм пра Міхася Стральцова. Ці — больш правільна — перадачу пра Міхася, дзе быў дваццаціхвілінны фільм. На тэлебачанні вырашылі выехаць на радзіму Стральцова. I былі тры цудоўныя дні: 20, 21, 22 студзеня 1987 года. Перад тым стаялі страшэнныя маразы — да 30 градусаў. А як нам ад'язджаць — пацяплела, недзе толькі 10. Усё сляпуча-белае, блакітнае. Тэлебачанне едзе на сваім „рафіку”, мы: Міхась Стральцоў з малодшай дачкой (ад другога шлюбу) — светлай, лагоднай Алесяй, Рыгор Барадулін, Алесь Пісьмянкоў i я — аўтобусам. I гаворка, здаецца, ідзе звычаёвая, i п'ем мы звычайную каву з тэрмаса, што прынесла Алена Дзмітрыўна (ра­зам з іншымі ванзэлкамі, прызначанымі сваякам Міхася Лявонцьевіча), i ямо звычайныя піражкі з яблыкамі (майго вырабу), i нічога асаблівага не адбываецца, але прысутнічаюць у аўтобусе нейкія флюіды паразумення i разумення, што не выяўляюцца ў словах i ўчынках, але адчуваюцца неяк інакш (сёмым, дзесятым чуццём?). Настрой гэты — недзе ў паветры, у кіламетрах, метрах дарогі, у сыпучым, ясным снезе, у праменьчыках сонца. Мы ж едзем да тых дрэў, да тых стромаў, дзе гуляюць блакітныя вятры даўняй Стральцоўскай мары. Маладога яго наіву. I юных парыванняў душы. I за вокнамі аўтобуса — стоеныя, таямнічыя лясы, абрусы заснежаных палёў, утульныя вёсачкі, гасцінныя гарады. Ідылія заснежаннай прасторы, ідылія з адлегласці, ідылія нязгаданага i згаданага, ідылія падарожжа — турботы i тодзённы клопат засталіся ца тых кіламетрах, што адлічылі колы нашага „Ікаруса”, а мы недзе ў рэальных, але i прымроеных нашым уяўленнем прасторы i часе. У вэлюме добразычлівасці i нават крыху сентыментальных ілюзій „радаснага саду”, аддзеленага ад астатняга свету не толькі аўтобусам, але i агульнасцю вось гэтых, нядоўгіх, крухкіх, ламлівых сувязей, суадносін — гэтага падарожжа.