Бахарэвіч Альгерд - Сарока на шыбеніцы

“...Куранём... мэджлісам, хурулданам...” – курэнь – вайсковае падраздзяленьне казакоў, таксама іхняе жытло; мэджліс – парлямант у некаторых мусульманскіх краінах; хурулдан – дзяржаўны орган у Манголіі.

“...сьнедае ў цені якога-небудзь сьляпуча-белага нэкропалю...” – алюзія на раман сучаснага чэскага пісьменьніка Іржы Грошака “Лёгкі сьняданак у цені нэкропалю”.

дысторшн, хэдлайнэр – дысторшн – эфэкт перагрузу ў ігры на электрагітары, часьцей за ўсё выкарыстоўваецца ў хард-року і панк-року; хэдлайнэр – “цьвік праграмы”, рок-гурт, які выступае напрыканцы.

“...apex linguae... radix linguae... dorsum linguae...” – адпаведна вярхушка языка, корань языка, сьпінка языка.

Бухштабаваньне – ад нямецкага “buchstabieren”, называць шэраг імёнаў, зь першых літараў якіх складваецца імя, якое неабходна правільна запісаць.

8.

“...Жыцьцё ёсьць спосабам існаваньня бялковых целаў...” – вызначэньне жыцьця паводле Фрыдрыха Энгельса.

“...глікалітычнаму тыпу абмена...” – адзін з тыпаў абмену рэчываў у чалавечым арганізму.

“...“ich-Weiss-nicht“-russland...” – гульня словаў: “ich weiß nicht“ – “я ня ведаю” і “Weißrussland“ – Беларусь (нямецк.).

DB – Deutsche Bahn, нямецкая кампанія, асноўны чыгуначны апэратар.

“...дэмпфавальную пракладку...” – пракладка ў колах цягніка, якая зьмяншае вібрацыю.

Пэтэр Каменнае Сэрца – Пэтэр Мунк – галоўны пэрсанаж казкі В. Гаўфа “Халоднае сэрца”.

Лярэлея – німфа, якая, паводле легенды, жыла на Рэйне. Сваімі песьнямі зачароўвала маракоў, і іхныя караблі разьбіваліся аб скалы. Лічыцца, што вобраз Лярэлеі быў створаны нямецкім пісьменьнікам Клеменсам Брэнтана (1778-1842).

Паўла Каэльё (правільней Паўлу Каэлью) – бразільскі пісьменьнік (нар. у 1947).

Obrigado – дзякуй (партуг.).

Бхагават-Гіта – клясычная кніга крышнаізму.

Чумак й Кашпіроўскі – савецкія экстрасэнсы, якія карысталіся шалёнай папулярнасьцю ў апошнія гады існаваньня СССР.

Сант’яга-дэ-Кампастэла – горад у Гішпаніі, дзе захоўваюцца мошчы сьвятога Якава; разам з Рымам і Ерусалімам – адно з самых папулярных месцаў хрысьціянскага паломніцтва.

“Veronica beschließt zu sterben” – нямецкая назва раману П.Каэльё “Вераніка вырашае памерці”.

9.

“...Блад, Хорар, Кэтрын Дэс...” – прозьвішчы літаратараў утвораныя ад ангельскіх словаў “blood” (кроў), “horror” (жах), “death” сьмерць).

Брэйгель Мужыцкі – Пітэр Брэйгель Старэйшы атрымаў такую мянушку, бо ў сваёй творчасьці часта зьвяртаўся да сюжэтаў зь сялянскага жыцьця.

Брэйгель Аксамітны – мянушка сына П. Брэйгеля Старэйшага мастака Яна Брэйгеля Старэйшага (таксама вядомы як Ян Брэйгель Кветачны).

Брэйгель Пякельны – мянушка мастака Пітэра Брэйгеля Малодшага, другога сына П. Брэйгеля Старэйшага.

“...Гішпанцы забаўляліся з чужой крывёй...” – у часы Пітэра Брэйгеля Старэйшага Нідэрлянды фактычна належалі Гішпаніі, войскі якой тэрарызавалі мясцовае насельніцтва.

“Schönes Wetter” – добрае надвор’е (нямецк.)

“She is your death” – “яна твая сьмерць” (ангельск.)

“...“Ja, ich bin fertig,” – прамовіў я голасам Грэгара Замзы...” – Грэгар Замза – галоўны пэрсанаж навэлы Франца Кафкі “Ператварэньне”; “bin schon fertig“ – ”я ўжо гатовы” – так дакладна гучаць словы Грэгара ў навэле.

“...Пасьля інтэрвію часопісу “Gabel”...” – Назва часопіса перакладаецца як “відэлец”.

“гер Швайгештыль” – пэрсанаж раману Томаса Мана “Доктар Фаўстус”. Прозьвішча ўтворанае зь нямецкіх словаў “schweige” і “still” (“маўчу”, “ціха”).

“Wes Brot ich ess', des Lied ich sing'!” – “чый хлеб я ем, таго і песьню пяю”, нямецкая прымаўка.

капітаны Гранты – капітан Грант – пэрсанаж кнігі Жуля Вэрна “Дзеці капітана Гранта”.

„Дрозд щебечет в шевелюре кипариса» – радок зь верша Іосіфа Бродзкага (1940-1996) “Лісты рымскаму сябру”.

10.

донна Флёр – гераіня раману бразільскага пісьменьніка Жоржы Амаду “Дона Флёр і два яе мужы”.

Севяранін – Ігар Севяранін – расейскі паэт (1887-1941).

“Нідэрляндзкія прымаўкі” – карціна Пітэра Брэйгеля Старэйшага.

“...Ці бяру я з чужога верацяна...” – адна з праілюстраваных Пітэрам Брэйгелем Старэйшым нідэрляндзкіх прымавак на прыгаданай вышэй карціне. Сэнс прымаўкі: карыстацца плёнам чужой працы, каб зрабіць сваю.

“...Менавіта сюды, у Скотлэнд-Ярд, зьвярнуўся ў чэрвені 1910 году чалавек...” – гісторыя заснаваная на рэальных падзеях.

Гіясцын – расьлінная атрута.

“Мне казалі прыяцелі, што калі я наведаю магілу сяброўкі, мае раны загояцца” – радкі зь верша арабскага паэта ХІ ст. Ібн Заята, эпіграф да навэлы Э. А. По “Бэрэніка”.