Уладзімір Дубоўка - Пялёсткі

Пасажыры павыходзілі на абочыны: хоць ногі крыху адыдуць, адпачнуць ад такой язды. Тым часам следам за намі на парцы коней ехала пошта ў лёгенькай карыфашцы. Нічога не ведаючы, паштавік заехаў на тое месца, дзе тапілася нашая цялежка і выціснула сабой такую вялізную яміну. Левы конь адразу пагрузіўся ў тую яміну, у гразь. Засталася над гразёй адна толькі галава. Паштавік адразу выпраг другога каня, вывеў яго на абочыну і стаў думаць горкую думу: ніхто ж ніколі не дасць веры, каб на дарозе, хоць бы і таежнай, конь утапіўся. Значыцца, паштавік нейкую памылку вялікую зрабіў... У гэты час нашыя трактарысты запусцілі маторы. Пачуўшы іх, паштавік сеў конна на выратаванага каня, прыехаў на нашую стаянку, злез і ўкленчыў проста ў гразь:

- Ратуйце, людцы! Конь утапіўся на дарозе!

Хто ж тут скажа - «справа не мая»? Пабралі рыдлёўкі, сякеры, вяроўкі, пайшлі да таго каня. А ён, бедны, калі пабачыў людзей, як пачаў ірзаць, як пачаў ірзаць - не спыняецца. А карціна якая жудасная: ляжыць на гразі адна галава і ржэ, нават грывы не відно. Прыйшлі людзі, абступілі вакол таго бедалагу. Хто рыдлёўкай гразь адлівае, хто лапкі сячэ, хто жэрдачкі падносіць. Намасцілі з бакоў дзве гаці невялічкія, прашмаргнулі вяроўкі ды ўсім натоўпам і выцягнулі таго каня. Падзякаваў паштавік ратавальнікам, спрог зноў коні ў карыфашачку ды следам за намі.

Трэція суткі канчаліся. Ноч. Распалілі агонь, павячэралі, паспалі - хто як мог, каму як было лепш. На чацвёртыя суткі прашу я паштавіка:

- Вазьмі мяне з яблынькамі, давязі да паселішча. Баюся я, каб мае яблынькі не прапалі.

А ён мне адказвае:

- Ты бачыш, што мой выратаваны конь толькі для ліку ў запражцы ідзе, увесь час дрыжыць, як у трасцы якой.

- Ды я не прашуся, каб ты мяне вёз. Я пайду пехатой. Ты мае яблынькі толькі вазьмі, прывяжы ззаду.

Прывязаў. Увечары чацвёртых сутак прывёз я іх дадому і пасадзіў адразу. Некалькі штук даў у падарунак тром маім сябрам, з якімі разам працаваў. Не ведаю, як дрэвы жылі ці жывуць у іх. А на маёй колішняй сядзібе прыняліся добра. Мне прыслалі фота, на якім яблынька проста абсыпана яблыкамі ад зямлі і да самага невысокага верху.

Колькі людзей памагло, каб гэтыя яблынькі даехалі да свайго месца!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Цяпер замест той таежнай пракладзена добрая дарога, шаша. Аўтобусы «Ікарус» ідуць па той дарозе, на якую мы патрацілі чацвёра сутак, дзве гадзіны. А хто хоча, ад Канска да Бірусы можа праляцець рэйсавым самалётам за паўгадзіны. Думаю, што новыя насельнікі таго паселішча пачнуць цяпер гадаваць і вінаград нават...

Давялося мне зімою ісці ў тайгу. Перад тым двое сутак мяла мяцеліца. Усе сцяжынкі, усе дарогі занесла снегам, намяло на адкрытых мясцінах вялікія гурбы. І такой дарогі мне дзесяць міль. Выйшаў я з горада рана. Пры мне толькі адна буханка хлеба, але вялікая, кілаграмы на чатыры, і пачак цукерак-падушачак. Апрануты я цёпла: павалаканы паўкажушок, зімовая шапка, валёнкі.

Іду, як цалік пракладваю, баразну ў снезе сабою ару. Зірну назад - так баразна і застаецца. Ніхто, зразумела, не едзе. Кожны чакае, калі клін трактарам працягнуць - правалакуць, прачысцяць шлях.

Пасля абеду прыйшоў я ў Апана-Ключы. Спыніўся ў знаёмых, перакусіў. Старая гаспадыня пакідае начаваць.

- Дарогі няма. Дужа натоміцеся.

Адказваю, што я сёння абавязкова павінен трапіць у вёску Байкан. Калі я там заначую, дык заўтра вечарам буду дома. А калі заначую тут, тады мне трэба будзе ў тайзе начаваць. Ну што ж яна больш скажа: сваю гасціннасць выказала, а ты - як хочаш і як знаеш... Ад гэтага сяла дарога пайшла нібыта ў нізіну, адхонам. Снегу намяло куды больш, чым да сяла. Баразну разгортваю яшчэ глыбейшую. Іду...

Прытаміўся, піць хочацца. Вазьму жменьку снегу, скамячу ды ў рот. Растане, праглыну - зноў піць хочацца.

З'явіліся ўжо вялізныя купы дрэў - падыходжу да самай тайгі. Сцямнелася. Толькі святла - ад снегу. А я іду...

І бачу леваруч - агеньчыкі зазіхацелі. Я ўсцешыўся: хоць прыцемна, але ж дайшоў да сваёй сённяшняй мэты! Спыніўся, глянуў. Нешта не тое мне прыдалося: агеньчыкі вёскі з'яўляюцца раптоўна проста перад дарогай, калі спусцішся ў роў ды з яго выберашся. А тут агеньчыкі менавіта леваруч, там, дзе стаяў вадзяны млын. Самае ж галоўнае, што яны пераходзяць з месца на месца, як жывыя. «Э! Дык жа гэта воўчае вяселле! Проста на іхні пір трапляю».

Пастаяў я, пастаяў - аж агеньчыкі пасунуліся на Апана-Ключы полем. А вецер у мой бок, ваўкі нюхам мяне і не выкрылі. Пайшло тое вяселле сваім шляхам. А я іду сваім... Дайшоў да таго рова, спусціўся, зноў узняўся. Вось ён і Байкан. Агні гараць ва ўсіх вокнах, але ад газніц. Электрычнасці ў іх тады не было. А самае галоўнае, ведаў я пра гэта добра, сёлетні год для людзей быў дужа цяжкі: рана стукнуў мароз, памерзла ўся чыста бульба. Якія атожылкі нараслі, ды добрага плёну не далі. Жыта было павымакала, а рэшту градам пабіла. Нейкая карысць і падтрымка была ад аднаго-адзінага гароху. Ды яшчэ ад тайгі - грыбоў бралі, ягад... А ў звязку з такімі акалічнасцямі народ быў сярдзіты. Свае са сваімі сварыліся. Старая беларуская прыказка кажа, што калі на гумне не малоціцца, тады ў хаце калоцяцца. А гэтая вёска была на дзевяноста дзевяць працэнтаў заселена беларусамі, якія выехалі сюды яшчэ перад рэвалюцыяй.