Уладзімір Мажылоўскі - Па другі бок ценю

Наступным днём палонных пасадзілі на калёсы і адправілі з Полацка ў Масковію.

Адышоўшы ад горада на даволі значную адлегласць, тыя канчаткова паверылі, што выратаваліся з Божай ласкі. Але чамусьці пачалі лаяць ліцвінаў, абражаць іх годнасць, мову і веру.

— Усё, хопіць, — першым не вытрымаў Барыс Жаба і падняў руку, патрабуючы ад падначаленых увагі. — Далей няхай едуць самі, — сказаў ён і рашуча павярнуў каня, паехаў назад да Полацка. За ім павярнулі ратнікі.

Узняўшыся на пагорак, Якуб дакрануўся да пляча свайго ротмістра і кіўнуў назад у бок чужынцаў:

— Ля лесу іх усіх чакае смерць.

— Смерць?.. — здзівіўся той. — І хто іх усмерціць?

— Валенрод.

— Адкуль ты ведаеш? — спытаў Жаба. Ён не мог паверыць у гэта, спалохана глядзеў на сябра: жартуе? Аднак твар Якуба быў цвёрды, ніводная жылка не пульсавала на ім, ніводная рыса не мянялася. Значыць, не жартуе.

— Прыслухайся і ўсё зразумееш.

Казацкі ротмістр з пагорка ўважліва агледзеў узлесак, да якога набліжаліся адпушчаныя палонныя, прыслухаўся, але акрамя тупату конскіх капытоў нічога не пачуў.

— Нічога падазронага я не пачуў і не ўбачыў.

— Лес маўчыць, — сказаў Якуб.

Восеньскі лес, які зусім нядаўна поўніўся птушынымі галасамі, і сапраўды падазрона маўчаў. Нават не было чутно варання, якое звычайна цэлымі зграямі суправаджала вялікія абозы, чакаючы спажывы.

— Так, маўчыць, — пагадзіўся ён. — Ну і што з гэтага?

— Птушкі адчулі смерць.

«А птушкі тут пры чым? Яны што, як і ты, памагатыя Валенрода?» — хацеў спытаць Жаба. Ён ужо раскрыў рот, аднак у гэты момант з лесу ўзнялася велізарная чорная птушка. Цяжка размахваючы крыламі, яна паляцела да калоны былых палонных. Птушка ляцела над самай зямлёй бязгучна, і тыя не адразу ўбачылі яе. А калі заўважылі, нема закрычалі. Іх жахлівы крык скалыхнуў цішыню і вусцішнае рэха, адбіўшыся ад неба, якое, здаецца, раптам стала цвёрдым, бы шкло, з неймавернай сілай абрынулася на зямлю, туды, дзе знаходзіўся абоз. І раптам перад ім птушка пераўтварылася ў ваяра, велізарны меч якога бліскавіцай мільгануў у паветры і са страшэннай сілай апусціўся на першую ахвяру.

Хутка ля лесу, дзе быў абоз, не засталося ніводнай жывой душы. Невялікая купка казакоў на чале з ротмістрам ашаломлена глядзела на ўсё гэта... Ваяр нібы праплыў у паветры над месцам пабоішча, укінуў меч у похвы і нетаропка накіраваўся ў бок лесу.

— Ну вось, здаецца, і ўсё! — сказаў Жаба. — Час і нам у лагер.

— Я застаюся, Барыс, — прагучаў побач голас Якуба.

Ротмістр чакаў гэтага ад сябра, таму і не адгаворваў яго. Ён зразумеў, што пасля смяротнага ранення ля Друі Якуб стаў іншым чалавекам і ўжо не чалавечыя абавязкі ўскладзены на яго плечы, і хто ўсклаў на яго гэтыя абавязкі, Барыс мог толькі здагадвацца.

— Ці ўбачымся мы з табой яшчэ калі, дружа? — вочы ротмістра сталі вільготнымі.

— Думаю, не, — абыякава прагаварыў Якуб і працягнуў руку: — Бывай!

Якуб спусціўся з пагорка і паімчаў да лесу. Барыс Жаба перахрысціў яго

ў спіну. Той гэта адчуў, спыніўся, павярнуўся — шчаслівая ўсмешка раптам з’явілася на яго скалечаным твары і, як падалося Барысу, Якубавы вочы ўспыхнулі радасным, жывым святлом. «Бывай, дружа!» — данёс вецер яго апошнія развітальныя словы.

Больш пра Крывавага Фрыдрыха ў Літве не чулі.