Ніл Гілевіч - Разумная дзевачка [Маленькая аповесьць пра адно дзяцінства]

— А хто ж гэта тут стукае? — спытала, расчыняючы дзверы, баба Хрысціна. — Нінка? Ты ж умееш адчыняць, чаго ж ты стукаеш?

Відаць, і дзіцячым розумам скеміўшы, што з ёю здарылася бяда, Ніна ў адказ ціха войкнула і заплакала.

— Я змерзла... Рукі змерзлі... I ногі...

Баба Хрысціна сцягнула з рук дзяўчаці рукавічкі і схапіла ў цёплыя далоні яе адубянелыя пальчыкі.

— Ай-я-я-яй! — заякатала адразу ж, усплянуўшы ў далоні. — Ай-я-я-яй! А дзіцятка маё, а як жа гэта сталася? Ты ж на кіно пайшла, а не на вуліцу!

— Не пусцілі ў кіно, — ужо зусім не стрымліваючы плачу, адказала Ніна. — Кіншчык усіх дзяцей прагнаў...

Хрысціна сцягнула з малой пальтэчка, потым, пасадзіўшы на ўслонік, валёначкі і замітусілася, войкаючы і божкаючы, па хаце.

— Зараз, дзіцятка, зараз буду лячыць цябе... На няшчасце, і бацькі няма дома...

Яна наліла ў медны тазік халоднай вады, некалькі конавак лінула ў ладную гліняную місу, тазік паставіла Ніне пад ногі, а місу — побач на ўслоніку.

— Апускай ногі ў ваду, дзіцятка, апускай, а рукі — во сюды, у міску. Ай-я-я-я-яй! Аж пасінелі! Во — плямамі пайшлі твае ручачкі! Абмарозіла, неразумненькая, абмарозіла! Як жа мне ўратаваць іх?!..

Чым больш Хрысціна гаварыла, тым мацней і жаласней плакала і енчыла Ніна — пальцы рук і ног пачало надта балюча калоць і ламіць. «Таму што ў вадзе», — здагадалася беднае дзеўчаня і хацела выняць далонькі з місы, але баба прыкрыкнула:

— Трымай у вадзе! Трымай і цярпі, а то без пальцаў застанешся! Некалі, помню, заечым тлушчам абмарожанае гаілі — самае лепшае лякарства, нават лепш за гусіны шмэльц памагае, але ж дзе ты цяпер таго тлушчу возьмеш. А вось шмэльц павінен быць у Якубіхі, яна трымае гусей. Схаджу да Якубавых, папрашу, калі яшчэ спаць не ўклаліся... Пасядзі, дзіцятка, я зараз вярнуся, толькі не вымай з вады рукі і ногі...

Хрысціна хуценька апранула кажух, накінула на галаву хустку і знікла за дзвярыма. Застаўшыся адна, Ніна заплакала галасней, — боль з кожнай хвілінай мацнеў, асабліва ў пальцах рук, трываць было проста немагчыма, такога болю яна ніколі не ведала. Баба Хрысціна вярнулася занадта скора — і ні з чым.

— Ці спяць ужо, ці ўсе на тое кіно сышлі — але ў вокнах цёмна, — ад парога паведаміла Ніне. — Заўтра раненька схаджу, а цяпер надзяру цыбулі на тарку і абкладу табе пальчыкі дзёртай цыбуляй — таксама памагае. Цярпі, дзіцятачка, цярпі!..

Яна абчысціла тры вялікія цыбуліны, узяла на заложніку тарку, спрытна сцёрла іх, і пазагортвала тую ружаватую кашыцу ў кавалачкі марлі. Потым завяла Ніну ў ложак і паабкладала абмарожаныя пальцы гэтым ядавіта-горкім і страшна пякучым лекам.

— Зараз я напаю цябе гарачым чаем, ліповым, і з малінавым варэннем, каб унутры холад не застаўся, — сказала малой гаротніцы.

Ніна ўжо змаглася ад плачу і, трохі прыцярпеўшыся да болю, ціха, жаласна скуголіла.

Доўгі час скура на руках і на ступнях ног аблазіла, здзіралася, сыходзіла, траціла прыгожы прыродны колер і — без натуральнага валасковага покрыву — рабілася непрыемнай для вока бліскуча-голай. Асабліва гэта адбілася на пальцах рук, на ўсё жыццё яны засталіся падобнымі на дробныя зморшчаныя моркавачкі, толькі колеру не маркоўнага, а сінюшнага. На ўсё жыццё! Колькі Ніна адплакала з-за гэтага, колькі тымі пальчыкамі выцерла горкіх дзіцячых слёз! Калі б слёзы мелі чароўную сілу лекавання, яны вярнулі б яе пальчыкам тую красу-прыгажосць, што была ад Бога. Але слёзы, на жаль, гэткіх чараў не маюць.

На пачатку восені Ніна развіталася з утульнай хацінай бабы Хрысціны: Івану Рыгоравічу далі казённую кватэру — звычайную вясковую хату побач са школай. Таксама абжытую, і з гатовай мэбляй, і вядома ж — з печчу. Праз колькі дзён, рана ў нядзелю, тата сказаў Ніне, што едзе ў раён і вернецца пад вечар. I сапраўды позна па абедзе вярнуўся, але не адзін: разам з ім у новае жытло зайшла маладая невысокая хударлявая жанчына, якую Ніна ніколі раней у Замчышчы не бачыла. Апранута яна была ў крамнае, але як бы не падагнанае пад яе адзенне: задоўгая цёмна-зялёная спадніца, зашырокая на плячах і ў таліі чорная жакетка, белая з дробнымі шклянымі гузічкамі блузка, на нагах — карычневыя, з нізкімі халяўкамі, чаравікі. У руках — невялікі, самаробны, з пафарбаванай фанеры, куфэрак. А ў таты ў руках — два вялікія, перавязаныя шпагатам хатулі. Убачыўшы праз вакно, што тата ідзе не адзін, Ніна адразу ж насцярожылася і не кінулася, як заўсёды, адчыняць дзверы, а спынілася ў нерашучасці непадалёк ад парогу. «А хто ж гэта з татам ідзе? Нейкая жанчына... А хто яна? Новая настаўніца? Напэўна, настаўніца...»