Уладзімір Арлоў - Адкуль наш род

Праз колькі гадоў пасля Сімяонавай смерці запарожскія казакі папрасілі прыслаць ім з Масквы кнігі знакамітага палачаніна. Іхняе просьбы ніхто не выканаў, бо творы Полацкага ўжо былі абвешчаныя шкоднымі. Царкоўныя ўлады нават забаранілі ўспамінаць пра іх.

Магіла асветніка не захавалася, але ён стварыў сабе вечны помнік у людской памяці. Перавыдаюцца ягоныя творы. Вучоныя і пісьменнікі пішуць пра Сімяона кнігі.

У Полацку плануецца адчыніць помнік нашаму выдатнаму земляку. Гэты помнік будзе стаяць побач з будынкамі колішняга Богаяўленскага манастыра, які ў цяжкія часы даў прытулак маладому паэту і асветніку.

1. Што ты ведаеш пра дзяцінства Сімяона Полацкага?

2. Якое яго сапраўднае імя?

3. Дзе вучыўся Сімяон?

4. Чаму паэт вярнуўся з Вільні ў Полацак?

5. Чым займаўся Сімяон у родным горадзе?

6. Што прымусіла Сімяона Полацкага перасяліцца ў Маскву?

7. Раскажы, як жыў наш зямляк на чужыне.

8. Пра што пісаў Сімяон у сваіх вершах?

9.Што смелы паэт раіў маскоўскаму цару?

10. Якую спадчыну пакінуў Сімяон Полацкі?

Кожны з вас, вядома, чуў пра расейскага цара Пятра I. Ён шмат зрабіў, каб умацаваць сваю дзяржаву. Клапаціўся пра войска, пабудаваў флот. Далучыў да сваёй краіны новыя землі. Пятроўская дзяржава пачала называцца Расейскай імперыяй, а сам ён імператарам. У Расеі шануюць гэтага цара і лічаць яго выдатным дзяржаўным дзеячам. Але ці варта захапляцца Пятром I нам, беларусам? Што зрабіў ён для нашай зямлі?

Сеўшы на расейскі трон, цар Пётр вырашыў, як ён сам казаў, прасекчы вакно ў Еўропу. Гэта значыць, ён хацеў адваяваць сабе бераг Балтыйскага мора і пабудаваць там свае крэпасці-фартэцы і порты для ваенных і гандлёвых караблёў. Дзеля гэтага ён пачаў вайну са Швецыяй, якой тады належалі прыбалтыйскія землі. Вайна атрымала назву Паўночная.

Вялікі князь літоўскі і кароль польскі Аўгуст II быў хаўруснікам Пятра. Але частка беларускіх магнатаў на чале з Сапегамі падтрымала шведскага караля Карла і дапамагла яму войскам. Пётр I паслаў на Беларусь 70-тысячную армію.

Так на пачатку XVIII стагоддзя нашу Бацькаўшчыну зноў напаткала вайна. Тут адбылося некалькі жорсткіх бітваў паміж расейцамі і шведамі. Самая вялікая з іх — бітва каля вёскі Лясная на Магілеўшчыне, дзе войскам Пятра ўдалося здабыць важную перамогу.

Калі вы прыедзеце ў Полацак, вам пакажуць старадаўні мураваны дом, дзе ў гады Паўночнай вайны спыняўся расейскі цар. Ён пражыў у горадзе ўсяго месяц, але назаўсёды пакінуў па сабе страшную памяць, бо ўчыніў там крывавае злачынства. Прычым зрабіў гэта не дзе-небудзь, а ў святым для кожнага беларуса месцы — Сафійскім саборы.

Пётр ніколі не быў набожным. Заходзячы ў храм, ён, праўда, здымаў з галавы парык, але нават са сваімі расейскімі папђмі ніколі не цырымоніўся. Вуніятаў жа ён проста ненавідзеў, бо яны не падпарадкоўваліся маскоўскім царкоўным уладам. У Віцебску цар загадаў, напрыклад, пасекчы і спаліць вуніяцкія абразы.

Аднойчы Пётр з некалькімі прыдворнымі, перад тым добра выпіўшы, зайшоў у вуніяцкі Сафійскі сабор. Простых вернікаў такой парою не было, маліліся толькі шэсць святароў і манахаў. Цар гучна запатрабаваў зрабіць яму па храме экскурсію. Немалады святар айцец Канстанцін мусіў падпарадкавацца і пачаў апавядаць няпрошаным гасцям пра галоўны сабор беларускіх вуніятаў. Адзін з абразоў не спадабаўся цару, і ён ударыў святара сваім пудовым кулаком. Айцец Канстанцін упаў, і Пётр цяжка параніў яго шабляй. Беручы прыклад з раз’юшанага гаспадара, прыдворныя таксама выхапілі шаблі і распраўляліся з бяззбройнымі людзьмі. Па храме паплылі крывавыя ручаі. Уратавацца ад п’яных катаў удалося толькі аднаму святару, якога палічылі забітым. Старэнькага айца Якуба царовы служкі забралі з сабой і ўсю ноч катавалі, патрабуючы выдаць, дзе схаванае саборнае золата. Уранні айца Якуба і айца Канстанціна павесілі. Целы пяці забітых беларускіх святароў Пётр загадаў спаліць, а попел развеяць над Дзвіной, каб на іхняй магіле не маглі збірацца людзі.

Пра гэтае злачынства даведаліся ў іншых краінах. Каб спыніць непажаданыя размовы, цар Пётр I выдаў адмысловы загад. Там гаварылася, што полацкія святары самі напалі ў Сафійскім саборы на гасцей і тыя, каб адбараніцца, мусілі іх забіць. У Расейскай імперыі заўсёды ўмелі з чорнага рабіць белае.