Алена Брава - Каменданцкі час для ластавак

...О, тыя мёртвыя “чалавекаабалонкі” заўсёды добра “ўладкаваныя” , і перакормленыя іхнія дзеці лянотна жуюць гумку за таніраваным шклом нятанных аўто! Дарэмна хадзіла яна па кабінетах мясцовых начальнікаў: яны ніколі не пойдуць насуперак закону энтрапіі, спачуваючы камусьці іншаму. Згорбіўшыся, нібыта састарэла ў імгненне, яна пакінула прыёмную, так і не пагаварыўшы з тым, да каго прыйшла.

А што ж з усяго гэтага вынікае? — ужо дома працягвала яна ў думках свой уяўны урок, маналог, так бы мовіць, перад апусцелым класам (вучні даўно на канікулах, і толькі дзівак-настаўнік самотна стаіць ля дошкі з крэйдаю ў сціснутых пальцах), — а вынік, даражэнькія, просты: калі чалавек ідзе насуперак усеагульнаму аскаціньванню, прыходзіць смерць са сваім старажытным інструментам. Так, смерць падпарадкоўвае-такі адшчапенца ўсеагульнаму закону, бо прах, у рэшце рэшт, мае максімальную энтрапію.

Яна, Валянціна Валовіч, была з самага пачатку асуджаная на паразу ў гэтай гульні са смерцю, бо любіла і баялася, а страх і любоў ёсць самыя чалавечыя з усіх пачуццяў. Ды і што ёсць любоў да дзяцей, калі не вечны, ні на хвілю не адпускаючы страх, які, нібыта джала змяі, раздвойваецца на страх памерці самой (бо да болю шкада дзіця, пакінутае ў чужым варожым свеце) і страх за ягонае жыццё, бо без сына страчваўся сэнс ейнага існавання. У маленстве Андрэй часта хварэў, аднойчы ў яго нават здарыўся прыступ фебрыльных сутаргаў — Божа, яна ледзь не звар’яцела тады, і хоць урачы тлумачылі пасля ўсіх абследванняў, што ніякай эпілепсіі ў яе хлопчыка няма і сутаргі могуць больш ніколі не паўтарыцца, яна ўсё ж не дала веры лекарам, і варта было Андрэю схапіць банальны катар, проста-такі ўпадала ў паніку, ночы прасіжвала ля ягонага ложка, сачыла за спячым, ці не трымцяць у яго, барані Божа, ручкі ды ножкі. Ад урокаў фізкультуры, розных там палявых работ яна вызваляла яго, прыніжана выклянчваючы “даведачкі” у школьнага ўрача. Калі ён вучыўся ў інстытуце, зноў жа здабывала яму вызваленні ад будатрадаў. Нарэшце, сын уладкаваўся на завод амаль побач з домам, ажаніўся... Яна ўздыхнула з палёгкай, але тут грымнула эпоха перамен. Таварышы Андрэя пасыходзілі з паміраючага прадпрыемства, пачалі “круціцца” , займелі ўласныя дамы ды машыны, а ён працягваў сядзець у КБ, вычэрчваць ужо амаль ірэальныя карцінкі нікому не патрэбных агрэгатаў, жыць з сям’ёй у драўлянай прыбудове да цешчынай хаты...

Усё часцей сын з’яўляўся да яе нападпітку — і гэта з ягоным здароўем! П’яны, ён быў з ёю ласкавы, як у дзяцінстве, — яе маленькі хлопчык! — а працверазеўшы, моўчкі ляжаў на канапе і паліў, або скардзіўся на жыццё нейкім згаслым, манатонным голасам, і ёй рабілася вусцішна: мроілася, што перад ёю не Андрэй, а мёртвая пустая абалонка. Здагадвалася, што жонка і цешча рэгулярна “пілуюць” яго за безыніцыятыўнасць, няўменне зарабіць больш-менш прыстойныя грошы, і, невядома чаго саромеючыся, — то ж ейны хлопчык, кравіначка! — ціхенька соўвала яму ў кішэню зэканомленую ад пенсіі дзесятку. Каб не засмучаць яго, схлусіла, што пабывала-такі на прыёме ў дэпутата: “Ведаеш, ён абяцаў, добры чалавек, разабрацца і дапамагчы!” — і Андрэй, як ні дзіўна, тым і задаволіўся, не цікавіўся больш, ці атрымала яна тамаксіфен; не супакоілася толькі нявестка — дарэчы, менавіта Наташа і выпхнула сёння яго са стосам бясплатных рэцэптаў на ранішняй электрычцы ў Мінск: “Маці памірае, а ты так і будзеш ляжаць, смаліць у столь?”

Зрэшты, не адзін ейны сын такі, думала яна, стоячы ля акна ў чаканні, — двор быў засцелены прасцінай снегу, жаўтавата-шызай ад зносу, з грубым вываратным швом самотнага сабачага следу пасярэдзіне, з бальнічным вуглавым штампам счарнелай ад сырасці пясочніцы, — не адзін Андрэй наліваецца па вечарах танным віном: так робіць большасць мужчын у іхнім горадзе. Цяпер — толькі цяпер! — яна пачала разумець, што цяга да алкаголю таксама, пэўна, абумоўлена духоўнай энтрапіяй: такім чынам мужчыны прымушаюць замаўчаць сумленне, спагаду і... страх, часова прыпадабняюцца памерлым. Але ж заканчваецца той самападман досыць сумна: ранкам мужчыны прачынаюцца, ахопленыя яшчэ большым страхам і адчаем, у яшчэ больш моцных цісках жалезнага закону. І тады, тады... учыняюць самагубствы, паміраюць ад хвароб. Так, паміраюць насамрэч...

Дый чаго яно вартае, такое жыццё?!

Гэтыя думкі ўсхвалявалі яе, моцна ўсхвалявалі; тым часам вецер за акном ашалела біўся, як клаустрафоб, у замкнёнай прасторы двара, і амаль так жа білася ў клетцы звыклых уяўленняў яе думка... Зноў узгадалася студэнтка Святлана, суседка па анкалогіі, — на тумбачцы ў той ляжала забагата кніжак, яна, Валянціна, яшчэ паспачувала: маўляў, дзяўчына наўрад ці паспее ўсё прачытаць — так прама на вачах зжыраў яе хуткацечны рак. Святлана аднойчы распавяла ім, няшчасным кабетам, пра нейкіх людзей, якія быццам бы жывуць — дзіўная рэч, калі прыняць да ўвагі энтрапію! — не толькі не вынішчаючы ў сабе любоў, а пашыраючы яе на ўсё жывое. А калі да іх прыходзіць смерць, яны ўнутрана даюць на гэта згоду, бо смерць, накшталт школьнай вучыцелькі, усяго толькі сцірае з класнай дошкі засвоены матэрыял, ператвараючы яе гладкую паверхню ў імітацыю некранутай роўнядзі вод, над якою насіўся НАПАЧАТКУ Боскі Дух... Так, тыя людзі, нібыта бессмяротныя богі, самі твораць свой Сусвет ад пачатку да канца.