Алена Брава: Каменданцкі час для ластавак

Ці выцягнула я гэты корань?

Адкінуўшыся на спінку крэсла, Вікторыя аглядае кабінет (ужо не свой), заплюшчвае вочы, масіруе пальцамі павекі, як вучыў яе БМС, але павекі па-ранейшаму налітыя болем, і застылыя нявыплаканыя слёзы — не слёзы, а шматгадовыя саляныя адклады з бачнымі на іх паверхні адбіткамі вобразаў рэчаіснасці, што ў розны час штурмавалі сятчатку, — тыя аскепкі мінулага засцяць ёй зрок, перашкаджаюць бачыць тут і цяпер у яго маментальнай непаўторнасці. Дагэтуль яна бачыла свет скрозь нявыплаканыя слёзы — можа, таму ён здаваўся ёй такім страшным?

Ён думаў, што поўнасцю пазбавіў яе ад праблем тады, калі быў яшчэ студэнтам, які вагаўся паміж псіхіятрыяй і хірургіяй, і яе рэдкая форма “псіхагеннай алергіі” , як ён глыбакадумна вымавіў, калі ліфт спыніўся на апошнім паверсе, — тая выдуманая ёю хвароба, пэўна, і вызначыла ягоны выбар. Сяргей зацікавіўся ўсур’ёз, выпытваў усё новыя падрабязнасці, а яна, не жадаючы расчароўваць яго, усцешаная ўвагай, выдумляла ўсю тую лухту, адчуваючы сябе нібыта на подыуме, у захопліваючым дух экзатычным строі з паўлінавага пер’я, усмешка, фотаўспышка, дзякуй, міс! — сама пачынаючы верыць у сваю хлусню, яна натхнёна і западрабязна распісвала тыя быццам бы незвычайныя адчуванні, а ён — ён схапіўся за шанц вылечыць яе з самаўпэўненасцю студэнта-трэццякурсніка. Тады толькі пачалі з’яўляцца перакладныя публікацыі пра “работу з сімптомам” , пра вызначальны ўплыў псіхікі на фізічныя працэсы, і ён купамі цягаў ад “прасунутых” калег літаратуру, выпрабоўваў на ёй методыкі Віктара Франкла, Эрыка Берна, Луізы Хей: нібыта прынц абуджаную пацалункам прынцэсу, ён вызваляў яе з зачараванага замка, дзе час спыніўся шмат гадоў таму, а постаці караля і каралевы замерлі ў класічных паставах жаху згодна нейкаму старажытнаму, патрапанаму на згібах сцэнару з перадвызначаным трагічным канцом; ён прадзіраўся разам з ёю скрозь непралазныя пушчы парадаксальнай інтэнцыі, дзе дрэвы-вар’яты растуць каранямі ўверх і на гэтых пераблытаных, нібыта клубок яе страхаў, каранях спяваюць перасмешнікі; прымушаў яе па некалькі гадзін у дзень прысвячаць “рабоце з люстэркам” . Я люблю цябе, я люблю цябе, тупа паўтарала яна свайму адлюстраванню, — ён, стоячы побач, неяк перахапіў яе пагляд-адбітак, і пасля гэтага ўсё паміж імі пайшло ўжо не па кніжках.

Вядома, яна пакахала яго ад самага пачатку: пакахала свой адбітак не ў раўнадушным шкле, як таго патрабавала спадарыня Хей, а ў Сярожавых ўважлівых вачах, як, увогуле, толькі і ўмела любіць сябе, і тут нічога зрабіць было ўжо немагчыма. Як ёй хацелася, каб яе любілі! Таму і захоўвала сваю ганебную таямніцу, бо баялася, што ён прасякнецца агідай да яе сапраўднай, непрыдуманай хваробы — у тым, што гэта менавіта хвароба, яна аніколькі не сумнявалася і, як толькі ён сыходзіў, накідвалася, бы згаладнелы на хлеб, на пакінутыя ім кнігі, і чытала тых Юнга і Адлера, Франкла і Фрома, аж пакуль ёй не пачынала мроіцца, што яна сама — хадзячы падручнік па псіхіятрыі.

Прыкладам, Вікторыя прачытала, што фабіі, то бо навязлівыя страхі, характэрныя для розуму, звязанага з мастацтвам, з-за асаблівых схільнасцей такога розуму да звышпачуццёвага досведу. Зрэшты, яе мала ўсцешвала вытанчанасць кампаніі, у якой яна, дзякуючы тыпу свайго розуму, апынулася: Эдгар По, Гогаль, Гёльдэрлін, Кафка… Муж цярпець не мог усіх гэтых “неўротыкаў і псіхапатаў” . “Кафку трэба было лячыць у прымусовым парадку” , — самаўпэўнена зазначаў, пагладжваючы брытвай шырокае падбароддзе. “Але тады не было б “Ператварэння”, — пярэчыла яна, бо ў героях Кафкі са змешаным пачуццём жаху і задавальнення ад нарэшце такі знойдзенай суполкі (сукамернікі, няйнакш) пазнавала сябе. “Затое быў бы шчаслівы чыноўнік страхавой фірмы”, — адразаў ён. Асцярожна, каб не выклікаць падазрэнняў, дапытвалася, што б ён параіў “адной сяброўцы”, якая — “вось дзівачка!” — баіцца страціць прытомнасць у грамадскім месцы; ён нязменна рэкамендаваў “сяброўцы” адмовіцца ад трагічнага светаўспрымання, якое ляжыць у аснове ўсіх неўрозаў, і, вядома ж, меў рацыю. Быў час, калі Вікторыя зайздросціла тым, у каго ад нараджэння нервы — сталёвыя тросы і сэрца — “палымяны матор”. Гэта ўжо потым, потым, перад канчатковым разрывам з БМС, што супаў з яго захапленнем моднай заходняй навінкай — НЛП, то бо нейралінгвістычным праграмаваннем, яна не захацела ўступіць яму сваё асабістае права быць няшчаснай, і на яго ўзбуджаны віскат: “Чалавек — гэта біякамп’ютэр! Энэлпі зробіць усіх абсалютна шчаслівымі!” холадна паціскала плячыма: “Усеагульнае шчасце — улюбёная мара псіхапата”.