Янка Брыль - Блакітны зніч [Лірычнае]

— Ну что там ваши цим-ба-лы!..

Тады наш каржакавата-рухавы, буйна-чупрыністы маэстра ўстаў

— Товарищ Иовчук! Я пережил пять секретарей, вы — шестой!..

I пайшоў.

Так — у той час. У абодвух згаданых выпадках.

Як доўга я не чуў не бачыў мора!..

Ды вось жа, нібы сёння, бачыцца юрмальскі зімовы пляж, уранні зусім нешматлюдны.

На доўгім, пустым адрэзку яго насустрач мне ідзе жанчына. Выразна не курортніца, мясцовая, з гаспадарчаю сумкай, відаць, кудысьці на працу. Час ад часу яна спыняецца, дастае з сумкі кавалкі ды кавалачкі хлеба i шпурляе яго мітуслівым, галаганістым чайкам.

Падумалася, што i яна калісьці была малою дзяўчынкай, i ў ёй вось абуджаецца тая далёкая ўцеха.

Паміж чайкамі моўчкі ўзлятаюць i асядаюць дзве вароны, таксама ж з правам на жыццё.

Калі мы размінуліся з жанчынай, чайкі падаліся за ёю, а дзве вароны засталіся каля мяне, прывычна не баючыся. У дзюбе адной з ix была белая скарынка, завялікая, каб глынуць адразу, i кума раздумвала, то крыху стоячы, то ступаючы па краёчку водмелі, дзе тут ды як расправіцца ca спажывай. Другая, меншая, выразна маладзейшая, аціралася пры ёй, наіўна спадзеючыся на пэўную долю ад удачы.

На пясчаны, матава-шэры, злёгку прыснежаны пясок няспынна, ленна накочваліся зусім прыземленыя хвалечкі. А вароны як быццам упершыню ўбачыліся мне прыгожымі ў сваёй чарнаце, ад дзюбы да хваста, з попельна-шэрымі, удала выкраенымі ды ўштукаванымі плямамі. Можа, таму i прыгожымі, што ў надморскай ціхай яснасці — ад нас да далёкага-далёкага небакраю...

Гэта ўжо не ўспамін, а сённяшняе.

На ранішняй праходцы зрабіў круг, каб зайсці ў гастраном «Юбілейны» па хлеб, малако, тварог. Вугал вуліцаў Мельнікайтэ i Заслаўскай, паваротка да помніка «Яма». На тратуары каля павароткі — незнаемы чалавек, ужо немалады, без шапкі, з цяжкай дарожнай сумкай-чамаданам.

— Отец,- пачаў ён як быццам на прывітанне.- Я там был. Что это?

Калі я расказаў чалавеку, што ў гады акупацыі фашысты i тут знішчалі жыдоў, ён паставіў свой груз каля ног i спаважна, з дакладна поўным размахам ад плечука да плечука, тройчы перахрысціўся шчопцямі, шэпчучы словы малітвы...

Звычайна, калі я зрэдку іду ў гастраном, дык па гадзінніку мяркую, колькі мінут можнаяшчэ каля помніка-ямы перадыхнуць, бо гэта лепш, чым з маімі нагамі, хоць i падпёршыся кійком, стаяць да роўна васьмі на ганку, перад зачыненымі дзвярмі. Таму i цяпер я прывычна збочыў да нізкай, цёмна-чырвонай бетоннай дэкаратыўнай абгароджы ўрачыста-сцішнага кратара i з палёгкай прысеў.

Ідучы сюды, я не азіраўся на чалавека, пакінутага на тратуары, па старэчай глухаватасці не чуў яго хады за мною, а ён амаль што разам падышоў i стаў перад спускам уніз, побач з прыцьмяна-бронзавым грэбенем сімвалічна намечаных скульптураў якія нібыта цеснай чаргою стаяць, нібыта зверху сыходзяць уніз — на пагібель...

Тут бы мне i спытацца: хто ён, адкуль ды куды, a ў мяне, як бывала часамі падобнае, зноў нечага не хапіла — цікавасці або патрэбы?.. Ну i ў яго таксама. Мы проста сутыкнуліся роздумам пра адно, ён моўчкі пастаяў, я пасядзеў i моўчкі разышліся, панёсшы ў памяці кожны сваё...

Над саснова-бярозавым лесам наўзгорках, над неаглядным шматлюддзем помнікаў у шырокай, з лагодным спадам даліне далекаватых прыгарадных могілкаў ужо не ёй спявае сонечны, з белымі хмаркамі вераснёвы блакіт...

Апошняе месца на роднай зямлі я аплаціў на дваіх рублямі, загадзя сабранымі з дзвюх ветэранскіх пенсіяў ды з маіх, жабрацкіх сёння, літаратурных заробкаў так увайшоўшы ў незалежна-свабодны спакой на душы ад таго, што вось i ведаю, куды i да каго пайду. A ўжо калі ды як — нікому ж такога ведаць не дадзена...

Нашыя дачка i ўнучка знялі з яшчэ лёгкай пясчанай магілкі прывялыя за тыдзень пахавальныя хрызантэмы, замянілі ix прывезенымі з наднёманскага лецішча свежымі астрамі, якія да свайго інсульту садзіла нястомна руплівая мама-бабуля, відаць, i блізка не падумаўшы, што гэта ж яны — для самое сябе...

Сакавік — верасень 2003.

Пісьмо чамусьці без даты. Трэба прыблізна так:

Пачатак лістапада 1944-га, Мінск.

Дарагая Ніначка!

Гэтыя некалькі дзён, відаць, здаліся Табе залішне доўгімі...

Міша [ 1 1 Мой, на тры гады старэйшы, брат Міхаіл, самадзейны мастак. ] накіраваны на працу ў музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Праходзіць выпрабавальны месяц. Забяспечаны ён нядрэнна: «літарныя» картачкі, аклад 750 рублёў, на тыдзень чатыры рабочыя дні, а два творчыя, калі працаваць будзе за ганарар, па дагавору. Калі вытрымае выпрабавальны тэрмін (а вытрымае ён, вядома ж, выдатна), абяцаюць нават пакой у будынку самога музея. Жыць будзем з ім удвух. Цяпер жывем у гасцініцы...