Можа ўсё гэта — звычайнае спляценне выпадковасцей? Як выпадковасць i тое, што я прыехаў сюды, на Рыжскае ўзбярэжжа, упершыню ў жыцці i іменна цяпер, у лютым? Як выпадковасць i тое, што ў мяне ёсць друг-латыш, харошы чалавек, культурны літаратар, нястомны вандроўнік i паляўнічы, мой перакладчык на мову народа, які я люблю, паважаю за многае? Як выпадковасць, нарэшце, i тое, што ён здагадаўся наладзіць нашу першую пасля доўгай разлукі сустрэчу іменна там, пад арганным хвалюючым небам?..
Ну што ж,— калі i выпадковасці гэта, дык з ix жа i складаецца мае жыццё, мае жаданне, мая магчымасць хоць як-небудзь, прыблізна сказаць пра наш прызыўны, неўтаймаваны сум, пра жаданне замалаціць аднойчы лапкамі ў празрыстую сцяну, пра нашу белую тугу па чыстым, велічным, чалавечым. Бо i сёння, i заўтра, i да канца ў душы застанецца куды больш недасказанага, з чым ужо не адзін наш блізкі пайшоў у нябыт, што, відаць, не паўторыцца зусім-зусім таксама ў тым іншым, хто прыйдзе пасля i таксама затужыць — той самай светлай, сардэчнай тугой...
* * *
Зноў раніца.
Трынаццаць мінус на тэрмометры. I сонечна. Бадзёры, паэтычны дзень.
Мора, яшчэ не зусім супакоенае, лагодна пакарабачанае шырокімі хвалямі, дыхае парай.. Не, так не скажаш. Пара ходзіць па ім, як пазёмка па тоненькім лёдзе. Бо спачатку, як толькі мора паказалася мне з-за абрыву, здалося нават, што яно замерзла.
Сосны стаяць яшчэ ўсё недаверліва адвярнуўшыся ад вялікай вады, прыгорблена, упяўшыся вельмі даўно, ад першага шторма ў ix нялёгкім, прыгожым жыцці. Сосны ўжо не шумяць. А перад соснамі, калі глядзець на ix ад мора, неяк па-новаму бялее ў сонцы бярозка. Адна паміж хлыстамі голае чаромхі i вярбы.
Хутка пройдзе машына, i я з маім другам паеду далёка-далёка. I скрозь яго «зялёная зямля», яго «янтарная Латвія» будзе пакрыта чысценькім, сонечным снегам, зноў — пад гутарку нашу i пад маўчанне — у душы маёй будзе спяваць навальнічна-вясёлкавы домскі арган. А побач з вялікім, значным, сучасным сустрэнуцца сям-там маленькія елачкі ў снезе, i пад кожнай мне будзе так несур'ёзна, сентыментальна бачыцца цёпла-шэрая ды вушатая, быстраногая казка маленства.
1971
Ямоцна спаў у цяпле, так моцна, як можа спаць здаровы сялянскі дзяцюк, які ўвесь дзень працаваў на марозе i толькі што заснуў. Старэйшаму брату, які раскатурхаў мяне, відаць, дасталося б, прынамсі, нямала крыку было б, але ён пабудзіў мяне так асцярожна i, здаецца, нават радасна, што настрой яго перадаўся мне, i ўстаў я адразу i ціха.
Аказваецца, брат прывёў да нас зусім незвычайнага госця.
Наогул ён, мой Міхась, любіў i ўмеў сыходзіцца з цікавымі людзьмі, умеў ix знаходзіць. Трэба сказаць, што i памыляўся ён даволі часта, але ж ніколі не пакідаў, i ў сталасці па-юначы, захапляцца прыгожым у людзях, не мог яго не шукаць.
Госць, які апоўначы, нібыта нейкім цудам, апынуўся за нашым сталом, гэта быў першы для нас, улюбёных у кнігу, жывы, сапраўдны паэт. Не з кнігі, а з трэцяй вёскі, за нейкіх пяць кіламетраў. Ён ужо друкаваўся, мы чулі пра яго, сёння ён прыйшоў да сваякоў, у хаце якіх былі якраз вячоркі, там чытаў свае вершы, i там Miхась не прапусціў нагоды пазнаёміцца. Нават i начаваць забраў да нас — ад родзічаў.
Гэта мне стала ясна пазней. Адразу я быў проста ўражаны. I таму, калі наш незвычайны госць, павітаўшыся са мною, тонам загаду i крыху заікаючыся, прапанаваў мне пайсці памыцца, я адразу пайшоў, нездаволенасць затаіўшы глыбока ў душы. Што ж, мне толькі шаснаццаць, а госцю ажно дваццаць пяць. Што ж, ён ужо друкуецца, а я толькі пішу, у мяне пакуль што адзін i чытач, i крытык, i выдавец, на тры гады старэйшы брат, які не толькі часамі перапісвае мае творы сваім прыгожым почыркам, але, пад ахвоту, нават i ілюструе ix акварэллю. Я думаў гэта, нехаця ідучы ў кухню-баковачку, нехаця мыючыся над цэбрам. Было ў маіх думках i іншае. Што ёсць — тое ўжо ёсць, а што яшчэ будзе калісьці — тое ведаю я адзін... Ну, i гэтак далей, у падобным сэнсе, што, вядома, памятна кожнаму, хто рана ўзяўся за пяро, I наіўнасць i самалюбства, смешныя на сталае вока, але ж таксама i штосьці добрае, натуральнае, без чаго не было б ні пошукаў, ні веры ў самога сябе, ні... проста маладосці.
Таксама, як памыцца («Вельмі мне трэба гэта апоўначы!»), мне было проста загадана чытаць свае вершы. На гэта я пайшоў ахвотней, маўклівае бурчание нездаволёнасці саступіла ў маёй душы месца хваляванню, не менш затоенаму, але да напалу ў шчоках i вушах адчувальнаму.
Вершы мае былі, разумеецца, недаацэнены. Так здалося б, відаць, i кожнаму на маім месцы. Госць больш хваліў жаданне пісаць, раіў мне тое ды сёе, i я прыняў гэта праз ветлівасць спакойна, нібы нават удзячна...
Читать дальше