Адам Глёбус - Дом

Падарункi

Калi тата не меў сяброў, дык у мамы заўсёды было i цяпер ёсць шмат сябровак. Мама ўмее сябраваць, умее захоўваць таемныя гiсторыi, умее слухаць i суперажываць. На дзень нараджэння ёй тэлефануюць з усяго свету. Без перабольшвання. Эня з Нью-Йорку, Ада з Адэсы, Галiна з Берлiна. Завядзёнкi дасылаць падарункi ў гэтых сцiплых кабетаў няма, па iх сродках i званок абыходзiцца нятанна. Таму Галiна прыдумала гульню. Яны з мамаю заходзiлi ў ювелiрную краму i на словах дарылi адна адной найкаштоўнейшыя ўпрыгажэннi. «Я дару табе, Нiначка, вось гэты пярсцёнак з дыяментам!» — «А я табе, Галачка, дару залатыя завушнiцы з рубiнамi!» Абдораныя i вясёлыя яны пакiдалi краму. Цяпер Галя распавядае маме пра берлiнскую краму з кветкамi, быццам яны заходзяць туды i выбiраюць маме на падарунак пяць крэмавых ружаў. У гэты час я, чалавек, якi амаль нiколi не дорыць кветак, зайшоў у падземны пераход i набыў пяць крэмавых ружаў. Мама вельмi здзiвiлася букету i пераказала размову з Галiнаю.

Ззянне

Ралан Барт у сваёй кнiзе «Камера», разважаючы пра ўздзеянне фатаграфii на чалавека, прыйшоў да высновы, што найкаштоўнейшым здымкам асабiста для яго з’яўляецца партрэт мацi. Нi адзiн iншы чалавек не зможа адчуць i зразумець той таемнай сiлы, якая сыходзiць на яго праз гэты, для ўсiх астатнiх звычайны, партрэт. Барт пiсаў пра фотамастацтва пасля смерцi сваёй мацi, а таму не мог параўноўваць фота з арыгiналам, цень з постаццю. Дзякуй богу, мая мама жыве, i я магу бачыць светлае ззянне, якое зыходзiць ад яе. Светлыню тую не зафiксуе нiводная камера, яе бачу толькi я.

Прозвiшча

У мамы незвычайнае прозвiшча — Глобус. Яе бацька паходзiць з Капыльшчыны, з вёскi Жылiхава. У энцыклапедыi можна прачытаць пра яе некалькi радкоў: «Жылiхава, вёска ў Бучацiнскiм с/с Капыльскага р-на Мiнскай вобл. Цэнтр калгаса. За 32 км на Пд ад Капыля, 149 км ад Мiнска, 13 км ад чыг. ст. Цiмкавiчы. 590 ж., 240 двароў (1997). Сярэдняя школа, Дом культуры, б-ка, аддз. сувязi». З гэтых сцiплых звестак зацiкавiла апошняя. Кiраўнiком аддзялення сувязi ў пасляваенны час працаваў Уладзiмiр Глобус, мамiн бацька. Даведалася яна пра тое ў 1970 х, калi мой тата ўгаварыў яе з’ездзiць на радзiму. Мама нарадзiлася ў тым Жылiхаве ў 1934 годзе. Адносiны памiж яе бацькамi не склалiся. Баба Ядзя казала, нiбыта Глобус загiнуў на савецка-фiнскай вайне. Пэўна, праз гэта мама не вельмi любiць сваё прозвiшча i, калi злуецца, кажа мне: «Нiякi ты не Глобус, ты — Адамчык». Мне падабаецца мамiна прозвiшча, настолькi, што свае лiтаратурныя творы i малюнкi падпiсваю iм з 1977 года.

Бiблiятэкi

З усiх бiблiятэк найлепшай была тая, дзе працавала мама. Спачатку — бiблiятэка ў будаўнiчым трэсце № 4, пазней — у школе № 16, нарэшце — у Саюзе пiсьменнiкаў. Цяпер мацi на пенсii, жыве сярод кнiжак, сабраных татам. У бiблiятэкi я амаль не хаджу, чытаю куплёнае. Калi што трэба, у бiблiятэку iдзе сакратарка. Бiблiятэка без мамы для мяне не бiблiятэка. Кнiжны свет змянiўся за апошнiя гады, у iм паменела таямнiцаў. Бiблiятэкi мамiных часоў вабiлi якраз забароненымi выданнямi, сховамi-турмамi для кнiжак. Мама дазваляла мне чытаць усё, i я ўдзячны за давер.

З натуры

Калi напiсалася апавяданне «Ма-ма», я паказаў яго тату. Ён сказаў, што пiсаць на такiя тэмы трэба пазней, калi яго з мамаю не будзе. У тэксце пераказвалася гаворка з мацi, якая ўспамiнала сваiх маму з бабуляю. Татава заўвага збянтэжыла. Жаданне пiсаць з натуры пра блiзкiх людзей знiкла надоўга. Цяпер я шкадую. Дарма не напiсаў словы пра тату, калi ён яшчэ быў сярод нас. Пiсанне з натуры — найвыдатнейшы занятак, вынайдзены чалавекам. Праз яго мы бачым сябе такiмi, як ёсць, а не вымаляванымi памяццю i ўяўленнем. Некалi даўно Уладзiмiр Караткевiч прасiў, каб я напiсаў пра яго праўду пасля смерцi. Даючы згоду, я не ведаў, што не бывае праўды пасля смерцi. Ёсць праўда смерцi. Яе я апiсаў падчас адыходу таты ў край цiшынi. Ёсць праўда жыцця. Да яе iмкнуся, пiшучы гэты партрэт мамы.

Гонар

Мама ганарыцца сваiмi дзецьмi, гэта натуральна. Я разумею сапраўднасць i шчырасць яе пачуццяў. Сам, тым не менш, такога гонару за дзяцей яшчэ не адчуваю. Наадварот, заўсёды ганарыўся сваiмi бацькамi: татам i мамаю.

Знiшчэнне кнiжак

У людзей, далёкiх ад бiблiятэчнай справы, складаецца iлюзiя, што кнiжкi жывуць доўга. Памылковая думка. Кнiга, калi яе прачытае дзесяць самых акуратных людзей, развальваецца i падлягае спiсанню. Колькi такiх зачытаных кнiжак мама здала ў макулатуру! Гэта натуральны працэс, а было i iншае. Прыходзiў загад знiшчыць кнiгi новыя, i нават яшчэ нiкiм не чытаныя. Калi пачалася вайна з Кiтаем, маму прымусiлi зняць з палiцаў не толькi трохтомнiк Мао, але i кiтайскую кулiнарыю, i гiсторыю кiтайскай лiтаратуры. Што змагла, мама перахавала, ды большасць кнiжак вывезлi на сметнiк, дзе ўжо гарэла вялiзная, зробленая бульдозерамi гара паперы i кардону. Цi плакала мама, гледзячы, як гараць кнiгi?.. Не. Яна схавала ў сумку том гiсторыi кiтайскай лiтаратуры, якi падарыла мне.