Адам Глёбус: Смерць — мужчына

А ў нашай кватэры, на сцяне пад самай столлю, ад вiльгацi началi расцi чырвоныя i дробныя грыбы. Іх саскрабеш, а яны зноў пасля дажджу вылезуць. Саскрабаў iх звычайна бацька, якi вярнуўся з чужой сталiцы i не мог больш як год уладкавацца на працу, пакуль не вызвалiлася месца на кiнастудыi. Бацька прыносiў мне абрэзкi кiнастужак з каляровымi рыбамi i звярамi. Я паказваў тых слайдавых звяроў брату, якi не ўмеў яшчэ гаварыць i больш за ўсё на свеце любiў сядзець на руках у сваёй нянькi.

За няньку ў яго была старэнькая настаўнiца, што колiсь выкладала ў Наваградку польскую мову, вядома, пакуль горад не вызвалiлi ад панскага прыгнёту i панскай мовы, лiтаратуры i культуры адпаведна. Зрэдку нянька гаварыла з бацькам папольску, i мне было цiкава слухаць усе гэтыя пшэ, чэч, гэньсь, бжэ. Мне здавалася, што гукi вельмi падобныя да галасоў страў на кухоннай плiце. "Пш-пш-пш", — гаварыла пара, калi другая нянька варыла бульбу "ў мундзiрах". Першая пераехала з Мiнска ў Гародню, каб штодня хадзiць "да касцёлу". Другая нянька была праваслаўная i самаахвярна пасцiлася, цэлымi тыднямi ела адно бульбу i пiла кiпень без цукру, а ўвесь заробак, дваццаць пяць рублёў на месяц, аддавала царкве. Абодвум нянькам было вельмi цяжка хадзiць на пяты паверх, лiфта не было.

* * *

Лiфт быў у наступным доме, куды мы перасялiлiся. Абабiты чырвоным пластыкам, ён вазiў жыльцоў у сятчастым калодзежы на ўсе дзевяць паверхаў. Ёсць лiфты, што не спыняюцца на другiм, а то i на трэцiм паверсе, а гэты спыняўся. Нашу сям'ю ён вазiў на восьмы, у трохпакаёўку, дзе мы жылi ўпяцярых, як каралi. Упяцярых, бо брата я ўжо вадзiў у дзiцячы сад i нянек не было, мамiна сястра Рэня выйшла замуж, а ў нас пасялiўся бацькаў дваюрадны брат Анатоль. Ён не змог жыць у iнтэрнаце, бо там невыносна смярдзела смажаным салам i цыбуляю. У нашым доме панавалi iншыя пахi: гастраном самаабслугоўвання на першым паверсе, смеццеправод на ўсiх дзевяцi, вiнзавод за сто метраў ад дома, завод па вытворчасцi лакаў i фарбаў за кiламетр, але яго смурод быў самы надакучлiвы. Карацей, пахаў хапала, ды пра невыносны пах у мяне будзе пазней.

Апiшу спачатку вадасцёк. Дах у нашым доме быў не выпуклены, як у нармальных пабудоў, а наадварот — увагнуты, i вадасцёкавая труба праходзiла ў самай сярэдзiне будынiны. Хто такое прыдумаў? Не ведаю. Можа, сама па сабе iдэя i не з горшых, але выкананне i эксплуатацыя зрабiлi сваю чорную справу. Вася, якi шпурнуў у домакiраўнiка тухлым яйкам i пацэлiў, а потым тыдзень не мог сядзець, бо айчым збiў яго на горкi яблык, той Вася, каб адпомсцiць свайму айчыму, узяў ягоныя паляўнiчыя боты i ўкiнуў у вадасцёкавую трубу. На самым пачатку зiмы боты i захраслi ў трубе. На даху назбiралася снегу. Мiнула тая зiма. Снег, вядома ж, растаў, i вада, што не змагла прайсцi праз вадасцёк, прайшла праз усе дзевяць паверхаў па кватэрных сценах. Залiло нават склады ў гастраноме. Рабочыя з гастранома i выцягнулi непрамакальныя боты з трубы. Васеў бацька iх пазнаў. Але караць не было каго, бо ягоны прыёмны сын васьмiкласнiк Вася "цягнуў" свой першы тэрмiн у калонii. Васю пасадзiлi за тое, што ўкраў на вiнзаводзе скрыню вiна, пабiў шыбу ў гастраноме, зняў з чужых "Жыгулёў" прыёмнiк i пабiў чужы матацыкл, якi спачатку вывеў з гаража, таксама чужога. А мог бы, дарэчы, i са свайго, бо ў айчыма i гараж быў, i матацыкл. Большасць з таго, што Вася браў без дазволу гаспадароў, ён заносiў у кватэру да Танi з першага паверха. Таньчына кватэра была вельмi зручная для такiх спраў, бо вокны i балкон выходзiлi ў цёмны двор, застаўлены парожнiмi скрынямi. Таня жыла з малодшай сястрою Наташай, нi мацi, нi бацькi ў iх не было. Казалi, што яны загiнулi на будоўлi ў Сiбiры. У свае дваццаць Таня была асам у старажытнай жаночай прафесii. Яе так i называлi — Танька-прастытутка. Колькi розных вiзiцёраў нi наведвалi Таню, а хрэстаматыйнае негрыцяня, якое чакалi пiльныя пенсiянеркi, так i не з'явiлася ў нашым двары, дзе кожную ноч разгружалi з машын хлеб. "Давай!" — крычалi шафёры. "Даю!" — адказвалi вартаўнiкi з гастранома. Пад начныя крыкi i вырасла Таньчына Наташа i авалодала сакрэтамi прастытуцыi. Наташу, пазней — Наталi, i Таню перыядычна высялялi з Мiнска, але чамусьцi высялялi iх па чарзе: спачатку адну, потым другую. Чаму так? Не ведаю. Але таямнiца ў гэткае заканамернасцi была, бясспрэчна.

А вось нашых суседзяў Машыцкiх пасадзiлi ўсiх адразу, i яны страцiлi кватэру i мiнскую прапiску. Іван Машыцкi "сеў на белага каня". Ён дапiўся да зялёных чорцiкаў уваччу, схапiў малаток i ўдарыў iм сваю жонку Тамару. Пiлi яны ўночы разам, на кухнi, не раўнуючы, як сапраўдныя паэты. Іван быў у адных майтках, а Тамара ў камбiнацыi на голае цела. Калi Іван ударыў жонку, тая ўскочыла i кiнулася да дзвярэй, але, пакуль яна паспела выбегчы на пляцоўку, ён разарваў камбiнацыю. Разарваў, вядома, незнарок — хацеў спынiць. Аголеная Тамара пазванiла ў нашу кватэру i так закрычала, што адчынiлiся ўсе дзверы на лесвiчнай пляцоўцы. Першы выглянуў Шарлюкевiч, дзiвак, якi ў свае сорак гадоў быў выдатнiкам у дзевятым класе вячэрняй школы. Тамара кiнулася да Шарлюкевiча, той спалохаўся i абняў аголеную жанчыну. Іван на вачах у суседзяў апусцiў цяжкi малаток на галаву выдатнiка. Той раскiнуў рукi, асеў i выпрастаўся на падлозе. Аголеная Тамара пераскочыла праз нерухомае цела i зачынiлася ў халасцяцкай кватэры Шарлюкевiча. Івана за няправiльнае выкарыстанне малатка забралi i пасадзiлi. Тамару адправiлi ў лячэбна-працоўны прафiлакторый, бо прызналi хранiчнай алкагалiчкаю. Кватэра Машыцкiх колькi месяцаў пастаяла пустою, а потым туды засялiўся геадэзiст, якога амаль нiхто, амаль нiколi не чуў i не бачыў.