Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Што ты, Сеня! Ды i што я... прызнаю, што я скарб? Не лічы мяне скарбам!

— Лічу...

— Ты ўпарты.

— Я ўпарты толькі ў працы i ў каханні да цябе.

— Ты прымушаеш мяне чырванець.

— Давай забудзем ix.

— Давай, я забыла, я даўно забыла, — горача запэўніла Ірына. — Мне смешна стала. А смешнае заўсёды цікавае.

— Што ж, я таксама пасмяюся.

Больш яны не вярталіся да гэтай навіны ні ў той вечар, ні ў наступныя дні.

Надыходзіў Новы год. Але надвор'е было зусім не снежаньскае: у шыбы вокнаў барабаніў дождж.

Аксён Пракопавіч сядзеў у «зале» за прасторным сталом — не тое, што кухонны, — i пісаў, абклаўшыся кнігамі, часопісамі, рукапісамі, падручнік па вышэйшай матэматыцы. Праца захапляла, бо занатоўваў усе навейшыя адкрыцці ў гэтай галіне — вучоных свету i свае ўласныя.

Ірына сядзела ў мяккім крэсле i вязала. Яна любіла вязаць, нейкі час рабіла гэта на кухні ці ў спальні. Але прафесар адкрыў новую «формулу»: яму лепш думаецца, калі жонка побач. Яна ніводным словам не перапыняла яго думак, але ён чуў, як яна, зусім па-дзіцячаму, ціха сапіць сваім курносым носікам. У вогуле ёй хацелася, каб ён спыніў працу: занадта ўжо зацята сядзіць, стамляецца.

Ён ведаў, што яна чакае, калі ж нарэшце ён адарвецца ад сваіх формул. Дарэчы, яна цікавілася напісаным i шмат у чым разбіралася — на ўзроўні студэнтаў другога курса, i ён ахвотна тлумачыў ёй вялікія мудрасці сваёй навукі.

Ірына ніколі не дазволіла сабе ўключыць тэлевізар, нават калі муж чытаў газету. Але ён штодня абмяркоўваў з ёю праграму перадач, i яны разам выбіралі фільм ці канцэрт, які будуць глядзець. У ix аднолькавыя густы: любілі канцэрты, музыку i не любілі баевікі, хоць мусілі ix глядзець, бо яны часта ішлі па ўсіх праграмах. Што робяць бацькі, у якіх дзеці ва ўзросце, калі ўсё гэта захапляе? Ірына перажывала:

— Няўжо i там, дома, глядзяць гэта?

— Ты думаеш, для вёскі асобая праграма?

— Загубіць нас цывілізацыя.

— Разумныя людзі знойдуць сродкі абароны ад такой, з дазволу сказаць, цывілізацыі.

— Ты аптыміст. А я...

— Не скажы, што ты песімістка. Не дазволю!

— Новы муж — грозны муж.

Не цытавала Пушкіна дакладна, каб не ўспамінаць старога мужа; пасля таго як прынесла навіну, ні разу не ўспамінала, жыццё з ім — што дурны сон.

Аксён глянуў на гадзіннік.

— Прабач, Ірыначка, помню, што пачаўся канцэрт. Але хвіліначку. Я запішу некалькі думак, а то за ноч магу забыць.

— Пра што ты кажаш! Канцэрт можна глядзець i з сярэдзіны. Ды хіба ix мала яшчэ будзе, канцэртаў! Усе не пераслухаеш...

— Я зараз, я зараз...

Настойліва зазванілі ў дзверы. Ірына ажно ўздрыгнула.

— Хто гэта ў такі час?

Аксён хутка пайшоў да дзвярэй, паглядзеў у вочка. Убачыў выцягнуты твар аднаго чалавека. Не пазнаў — хто. Але аднаго не баяўся — адчыніў. I тут жа з трэскам зачыніў, не баючыся стукнуць дзвярамі па лысіне няпрошанага госця, які нахрапам лез у кватэру.

— Хто там? — гукнула Ірына.

У Аксёна перасохла ў горле i моцна загрукала сэрца.

— Памыліўся...

Але яна не чула ніякага дыялога паміж гаспадаром i тым, хто памыліўся кватэрамі, i выйшла ў прыхожую, уключыла святло. Глядзела на мужа з насцярогай i бадай са страхам. Здагадвалася. Позіркам спытала: «Ён?»

Аксён крутнуў галавой:

— Не.

«Не казаць ёй? Можа, няпрошаны госць зразумеў, што яго не пусцяць, i пойдзе...»

He, зноў доўгі званок i грукат кулаком у дзверы.

— Адчыні!

Аксён, моцна ўстрывожаны, глянуў на жонку. Яна стаяла, прытуліўшыся да касяка, i твар яе змярцвеў. Куды падзелася смуглявасць! Пасінелыя вусны прашапталі:

— Божа мойЁ

Аксён злосна крыкнуў:

— Што табе трэба?

— Аддай маю жонку, гад! Зладзюга! Ты ўкраў маю жонку!

— Ты памыліўся адрасам, Камяк! Няма тут тваёй жонкі! Твая жонка на Купалы. Дарэмна ты так далёка ехаў.

— То не мая жонка. То твая. Аддай маю!

Аксён крыкнуў са злосцю — такой, якую бадай ніколі не праяўляў за ўсё жыццё.

— Пайшоў прэч! А то спушчу цябе з лесвіцы! Стукнулі дзверы суседняй кватэры. Жанчына нешта сказала — не разабраць. Камяк мацюкнуў яе. Тады яна сказала выразна:

— П'яная свіння! — i ляпнула дзвярыма.

— Чуў, Камяк, як прыстойныя людзі цябе называюць? Пасаромейся! У міністры лезеш. Вучоны юрыст!

— Аддай, гад, маю жонку! А то я разнясу твае дзверы!

— Яшчэ раз грукнеш — я выклічу міліцыю. I ты вылеціш са свайго міністэрства без парашута!

— Дзе Ірка? Пакажы мне Ірку! Няхай яна скажа!.. На каго яна прамяняла мяне?.. Мяне! Ды ты знаеш, хто я?

— П'яны дурань.