Іван Шамякін - Пошукі прытулку

«Не, ён сам сябе павінен карэкціраваць. Як я зараз. Толькі трэба ачысціцца ад перажыткаў, мабілізаваць волю...»

I — о жах! — убачыў яе, сваю няверную. Яна ехала ў машыне, за рулём, а побач... Кроў ударыла ў галаву ад таго, што побач з ёй сядзеў ён, пляшывы камяк, i морда яго блішчэла, што намаслены блінец.

Аксён адступіў за спіны пасажыраў, што стаялі ў чарзе. Спалохаўся? Чаго? Каб яны не ўбачылі яго? Не ўбачылі, вельмі занятыя дарогай i размовай. Яна смяялася. A ў яго зноў сэрца сарвалася са свайго месца, зноў... не, не загрукала — няроўна заплёхала неяк у жываце, распірала вантробы, бо разануў боль.

— Ну вось табе i мір! Вось табе i мір!

Мабыць, сказаў уголас, бо тыя, хто стаяў побач, паглядзелі на яго са здзіўленнем: што з чалавекам? Здаецца, не п'яны.

Адступіў да ганка універсітэта, як бы шукаючы абароны. Гаварыў сам з сабою:

— А што ты цяпер скажаш? Будзеш плакаць ці скакаць, раб Божы?

Не сумняваўся, куды Ядзя павезла свайго пляшывага. На бацькоўскую дачу. Ездзіла пазаўчора, у нядзелю. Вярнулася задаволеная, прапахлая яловым дымам.

Расказвала, што яны з маці добра прыбралі дачу i добра напалілі — абжылі пасля зімы.

— Хутка на палявыя работы!

Не любіла яна гародніх спраў, прызнавалася; маці ўсё рабіла, а тут — дзіва! — раптам выказала жаданне хутчэй закасаць рукавы. Аксён усё зразумеў.

Пакінуў чаргу i пайшоў пехатою ў свой мікрараён, кіламетраў шэсць. Хацеў стаміць сябе да знямогі.

Хада сапраўды супакоіла, вярнула сэрца на месца. А можа, не хада — цвёрдае рашэнне, супрацьлеглае таму, над якім пакутаваў уначы, у аўдыторыі, на стаянцы: «Так жыць далей нельга! Я не паважаю сябе. Яна здзекуецца з мяне».

Але дома стала шкада сябе, ажно вочы набрынялі слязамі. Хадзіў па цесным пакоі, як злоўлены звер. На кухню не заглянуў, не паабедаў. Але чамусьці часта заглядваў у спальню, перастаўляў на туалетным століку яе флакончыкі i каробачкі. Злавіў сябе на тым, што перастаўляе любоўна, без злосці, як бы надоўга наводзячы парадак. Узлаваўся на сябе.

I раптам прыгадаў сваю дружную сям'ю, з замілаваннем успомніў, як бацька ставіўся да яго званняў. Кандыдата прыняў як бы з разумением. Доктар яго здзівіў.

«Што ета — вышэй за кандыдата?»

«Што ты, бацька, самая высокая навуковая ступень!» — сказала сястра Таня, настаўніца.

«Ты глядзі! У каго ты ўдаўся. Я двойкі па матэматыцы меў ».

«А я толькі пяцёркі», — сказала маці.

Здзівіўся бацька непаважліва: «Няўжо ў цябе ўдаўся?»

А вось прафесар яго вельмі ўзрадаваў. На радасці добра абмыў сынава званне. Танцаваў з качаргою — п'яны ён быў пацешны, бацька яго. А ён толькі аднойчы ў жыцці быў п'яны — па завяршэнні першага курса.

Успамінамі глушыў трывогу. Не трывогу — страх, які нарастаў з набліжэннем вечара.

«А можа, яны заначуюць там? Не, прыедзе! I я скажу ёй!.. Я павінен сказаць. Далей так нельга! Але ці здолею сказаць?»

Баяўся, што з'явіцца яна — i знікне яго рашучасць, зноў будзе гарадзіць глупства, няхай i калючае, але ж безвыніковае. А трэба сказаць адно кароткае слова! Kiнуць яго, як камень. У твар ёй кінуць! У твар! Думаў так, але гневу ў душы распаліць не мог. Чагосьці было шкада. Чаго? Не яе, не! Кахання свайго. Восем гадоў жыў з ім, i яно грэла, давала натхненне! У працы, у жыцці. А цяпер трэба ўсё разбурыць! Адным ударам — словам адным. I застацца ў адзіноце. Зразумеў, што палохае: адзіноцтва. У вялікім горадзе. Яно горшае, чым у лесе. Аднак адступлення не можа быць. Ядвіга можа парушыць яго рашучасць, яна ўмее. Можа, выпіць для смеласці?

Выпіў чарку брэндзі, ёю недапітага. Сагрэла. Але праз колькі хвілін нагнала большага жалю да сябе, няшчаснага. Не бывае ў жыцці поўнага трыумфа. Поспех у адным ураўнаважваецца няўдачай у іншым. Радасць — горам...

«Але чаму я раблю з гэтага гора? Мільёны людзей разыходзяцца. Гэта ж не тое гора, што пахаваць блізкага, самага дарагога, развітацца назаўсёды. А якое гэта гора? Яна ведала, на што ішла. Аднак якая гэта брыдота — фізічная ненасытнасць! Якая недасканаласць розуму! Жывёльны інстынкт. Ды не, у жывёл такога няма, яны спарваюцца для дзетанараджэння. А яна не хоча дзяцей... Чаму? «Нараджу я табе, не спяшайся». Калі? Ужо ніколі... Ніколі».

Ён сядзеў ля стала, сціснуўшы галаву далонямі, калі яна ўляцела. Што вецер, вясёлая, мурлыкаючы незнаемы матыў, яна ведала процьму песень.

— Баліць галоўка? Гаротнічак мой! Пайшоў бы пагуляў. Такі вечар! Вішні зацвілі, — выдала, што была на дачы.

Нырнула ў спальню. Доўга адтуль не выходзіла. А ён не адважваўся зайсці туды: зноў узнікла нерашучасць, бадай страх. Перад ёй? Смешна.