Іван Шамякін - У добры час

Але праз пяць хвілін ён на ўсё забываўся і пачынаў гаварыць ёй кампліменты. Але, урэшце, узлаваўся і ён надоўга.

Была ў школе «тэхнічка», бабка Уляна. Працавала яна ў школе год трыццаць. У сорак першым годзе, калі прышлі фашысты, бабка схавала амаль усе дарагое школьнае абсталяванне. Цяпер яна ўсё гэта адкопвала, знаходзіла і амаль штодня што-небудзь прыносіла ў школу: адзін дзень — глобус, другі дзень — пачарнелыя карты, потым — цэленькі мікраскоп, электрамашыну і шмат іншага. І вось аднойчы яна прынесла дзве пары добрых баксёрскіх пальчатак. Магчыма, што яны былі і не школьныя, бо старыя настаўнікі не помнілі, каб хто бачыў іх у школьным спартыўным зале да вайны. Але бабка Уляна ўсеадно прынесла іх у школу. Нават мікраскоп выклікаў меншую сенсацыю, як гэтыя пальчаткі! У настаўніцкай яны пераходзілі з рук у рукі, іх разглядалі, як нейкае дзіва. Нарэшце адна пара іх дайшла да Ліды. Яна адразу надзела іх на рукі. І як на злосць, другая пара ў гэты момант аказалася на руках Патрубейкі.

Ліда пажартавала:

— Сустрэнемся, Фёдар Кандратавіч?

Ён падняў свае важкія кулакі і жартаўліва рушыў на яе, выклікаючы смех настаўнікаў. Яна зрабіла крок яму насустрач, і раптам... у два разы цяжэйшы за яе мужчына, нібы мяч, адляцеў назад, спатыкнуўся аб табурэт і з усяго размаху пляснуўся на падлогу.

Настаўнікі перапалохаліся, а больш за ўсіх сама Ліда. А ў Шаройкі ўпершыню вырваўся істэрычны крык:

— Вось яна да чаго даводзіць, ваша мяккацеласць, Рыгор Усцінавіч!

Безумоўна, яна, не хто іншы, напісала ананімнае пісьмо ў РайАНА і напісала так, што ў загадчыка, які законна лічыў Дабрадзееўскую школу адной з лепшых і калектыў настаўнікаў самым моцным і дружным, уздыбіліся валасы. Ён паказаў пісьмо Макушэнку, і яны ўдвух прыехалі ў школу. Сакратар райкома заехаў да Ладыніна і, высветліўшы, у чым справа, весела пасмяяўся.

З дарослымі Ліда ўмела гаварыць гэтак-жа проста, як і з дзецьмі. У яе гутарках была тая непасрэднасць, дзякуючы якой расказчык у першыя-ж хвіліны завалодвае ўвагай слухачоў. Праўда, была ў яе адна дзіўная асаблівасць, якую спачатку не разумеў нават Ігнат Андрэевіч, — ідучы да людзей, яна часта не ведала, пра што будзе гутарыць.

— Пра што людзі захочуць паслухаць, пра тое і раскажу, — парыравала яна напады бацькі, калі ў таго часам з'яўляўся намер праверыць план яе чарговай гутаркі.

І сапраўды, яна ніколі не навязвала сваім слухачам тэмы. Спачатку гаварылі яны. Яна толькі ўмела, заўвагамі, пытаннямі, накіроўвала гэтую агульную размову і слухала, што цікавіць іх і што хвалюе. Пачыналася гаворка аб міжнародных справах — яна непрыкметна ўключалася ў размову і праз некалькі хвілін завалодвала агульнай увагай. Хвалявалі людзей непарадкі ў іх калгасе — яна тут-жа пачынала гутарку аб Статуце сельгасарцелі, аб працоўнай дысцыпліне. Разгаварыліся жанчыны аб дзецях-сіратах — яна расказала аб вялікім клопаце Савецкай дзяржавы, Сталіна аб дзецях і тут-жа прапаноўвала жанчынам арганізаваць паездку жаночай дэлегацыі ў дзіцячы дом, дзе выхоўваліся дзеці-сіраты.

А часцей яна чытала сваім слухачам апавяданні, вершы, паэмы. Чытаць яна ўмела так, што прымушала жанчын смяяцца, плакаць, радавацца разам з героямі.

Агітавала яна не толькі словамі, але і справамі, чула адносячыся да кожнага чалавека. Быў на яе ўчастку ў Дабрадзееўцы інвалід Айчыннай вайны Раман Дабрадзей. Чалавек гэты мог хадзіць на мыліцах, але яму цяжка было сядзець і ён перажываў сваё калецтва, як страшную трагедыю.

Першы раз ён сустрэў Ліду даволі няветліва. Насмешліва аглядзеў яе, маленькую, прыгожую, у ладна падагнанай беласнежнай куртцы з пясцовых скурак і спытаў:

— Агітаваць прышла, паненка?

Гэтае недарэчнае «паненка» непрыемна кальнула дзяўчыну, абразіла, але яна ветліва адказала:

— Пагаварыць прышла.

— Пагаварыць? Ну, што-ж, давай пагаворым. Толькі гаварыць буду я, а ты паслухай.

Ён доўга расказваў пра свае ваенныя прыгоды, нудна скардзіўся на сваё калецтва, на тое, што яго забываюць. Пачаў лаяць урачоў раённай вольніцы, старшыню сельсовета. Ліда цярпліва слухала, толькі зрэдку задаючы для праяснення кароткія пытанні. Яе ўважлівасць, відаць, кранула і абяззброіла яго. Ён раптам змоўк і здзіўлена паглядзеў на дзяўчыну. Тады загаварыла яна.

— Добры вы чалавек, Раман Іванавіч. Мужны чалавек, калі верыць вашым расказам, а не верыць нельга, бо іх пацвярджаюць вашы баявыя ўзнагароды. Але вось слухала я вас і думала, як гэта здарылася, што такі мужны чалавек так апусціўся, стаў такім ныцікам?..