Іван Шамякін - У добры час

— Дык вось ёсць такі тэрмін: «халасты ход».

— А-а, — зразумеўшы, працягнуў Шаройка. — Ёсць, ёсць такі ход і ў людзей. Ёсць... Што-ж, старасць... Я даўно ўжо гаварыў. Адстаў, састарыўся, жыццё пераганяе. Новыя людзі выраслі...

У гэты момант яны праходзілі каля зямлянак. Як знарок, каб кідацца ў вочы, палова з усіх наяўных у вёсцы зямлянак, знаходзілася ў адным месцы, адна каля адной: чатыры з аднаго боку вуліцы, пятая насупраць іх, з другога, журботна глядзела на сябровак адзіным вокам-шкелцам, якое ледзь-ледзь узвышалася над зямлёю. А побач стаялі добрыя новыя хаты — ажно светла рабілася ад жоўтых смалістых бярвенняў, ад шырокіх вокнаў.

У Ладыніна кожны раз сціскалася сэрца, калі ён праходзіў каля гэтых зямлянак.

Не многа яшчэ разоў яму давялося быць у Лядцах за тры месяцы работы (хапала спраў па абсталяванню пункта, па наладжванню амбулаторнай работы і інш.), але і за гэты кароткі тэрмін ён ужо не аднойчы наведваў кожную з дванаццаці зямлянак, добра ведаў людзей, якія жылі ў іх. І цяпер, ідучы міма, не. стрымаўся:

— Скажыце, Шаройка, у вас спакойна на сэрцы, калі вы праходзіце вось тут?

— Балючае месца, таварыш Ладынін, правільна. Але ўсяго адразу...

— У першую чаргу павінна быць балюча за людзей, — сярдзіта перапыніў Ладынін. — А ў вас гэтага не відно. Дзе бярвенне, якое вы абяцалі на сельвыканкоме?..

— Дарога...

— Што дарога?

— Чакаем саннай дарогі...

— А калі яе не будзе яшчэ месяц-два?..

— Ну, што вы!.. Вось-вось ляжа...

— Дарога-дарога... Змаглі-ж вы за адзін дзень перавезці лес Лескаўца... Чаму не робіцца гэта для другіх?..

— Зробім...

— А вы ведаеце, як у нас называюць людзей, якія не выконваюць свае абяцанні?

— Чуў.

У хлявах на ферме былі ўсё тыя-ж непаладкі, аб якіх дзён дзесяць назад гаварылі на паседжанні сельвыканкома. Нават не была адрамантавана страха ў цялятніку, не былі заменены гнілыя страпілы, якія пад цяжарам снегу на страсе маглі абваліцца. Ладынін помніў, што іменна аб гэтай страсе з абурэннем гаварыў старшыня сельсовета. Цяпер, убачыўшы яе, Ладынін абурыўся сам:

— А гэта што, таксама дарога перашкодзіла?

— Гэта страха дзесяць год стаяць будзе і чорт яе не возьме! — Шаройка першы раз адказаў са злосцю.

Ладынін здзіўлена паглядзеў на яго. Але не паспеў нічога сказаць, як Клаўдзя, нібы з зямлі, неспадзявана апынулася перад імі.

— Я сёння абвалю яе, каб вочы не мазоліла. У цялятнік боязна зайсці. Таго і глядзі, што прыдушыць. Дагаспадарыліся, — яна з такой дзіўнай іроніяй праспявала апошняе слова, што Шаройка ажно збялеў. Ладынін усміхнуўся: «Малайчына! Вось яна якая!» — і, успомніўшы яе папрок, сказаў Шаройку:

— Слухайце, таварыш Шаройка, давайце склікаем сёння агульны сход. Пагутарым з людзьмі аб выбарах, ды і аб гаспадарчых справах слова скажам.

Старшыня калгаса згадзіўся з маўклівым, але прыкметным нездавальненнем.

Сход скончыўся далёка за поўнач.

Аднак, не гледзячы на такі позні час, мужчыны не спяшаліся разыходзіцца: абкружылі стол і доўга гутарылі, засыпалі Ладыніна пытаннямі. У людзей абудзілася прагная цікавасць да ўсяго: да міжнароднай палітыкі, да выбараў, да Пастановы аб ліквідацыі парушэнняў Статута, да перспектыўнага плана калгаса «Волі», аб якім расказваў Ладынін.

Задаволены Ігнат Андрэевіч адказваў адразу ўсім. Ён таксама не спяшаўся пакідаць школы, дзе праходзіў сход, хоць балела галава, гудзела ад напружання, ад табачнага дыму.

У баку ад людзей стаяў Шаройка. Абпальваў вусны і пальцы аб недакурак, зацягваўся нервова, прагна. На скронях, на шыі сінімі шнурамі напяліся вены. Ускудлачыліся сівыя пасмы валасоў. Брыгадзір Бірыла аб нечым пытаўся ў яго — ён дрэнна чуў і разумеў.

Упершыню яму так дасталася. Не думаў ён, што яго, лепшага гаспадара, могуць так разнесці. І хто? Усе маўчуны загаварылі, якія ніколі раней і рота не разяўлялі. «Сіла», — з зайздрасцю думаў ён, гледзячы на Ладыніна.

Спачатку ішло ўсё, як мае быць. На сход збіраліся добрых тры гадзіны: прызначылі ў сем, а пачалі а палове адзінаццатай.

Шаройка сядзеў каля Ладыніна і, зноў набыўшы сваю незалежнасць, паважнасць, бясконца, але стрымана на гаварыў, умела выстаўляючы сваю гаспадарчую спрактыкаванасць. Скардзіўся на людзей:

— Вось, калі ласка, таварыш Ладынін. І так кожны раз. Колькі крыві папсуеш, покуль сход склічаш. Пасіўнасць, — і ў душы радаваўся, заўважаючы, што Ладынін нервуецца, злуе.

І сход пачаўся, як заўсёды. Доўга і туманна гаварыў аб працоўнай дысцыпліне сам Шаройка. Пасля выступілі штатныя прамоўцы: брыгадзір, рахункавод, загадчык фермы. Да іх далучыўся яшчэ адзін прамоўца — Максім Лескавец, які гаварыў добрых хвілін сорак, а канкрэтнага нічога не сказаў. А больш, як ні прасіў старшыня сходу, — ніхто ні слова. Тады зусім неяк непрыкметна кіраваць сходам узяўся сам Ладынін.