Іван Шамякін - У добры час

«Такая машына дарэчы і ў калгасе была-б», — падумаў Васіль, як заўсёды шукаючы, што можна выкарыстаць у сельскай гаспадарцы. Агледзеўшы горад, ён накіраваўся ў партыйную школу.

У вестыбюле школы было прахладна і пасля сонечнай вуліцы цёмна. Васіль на момант сумеўся, не ведаючы, куды ісці, у каго спытаць пра Лескаўца. Пайшоў туды, дзе было больш светла, і трапіў у прасторнае, прыгожае файе з калонамі. У ім размяшчаўся буфет, каля сцяны стаяў рад столікаў. За адным з іх сядзела чалавек пяць, перакусвалі, гарталі канспекты, кнігі, спрачаліся.

Васіль з усмешкай падумаў, што сталыя людзі, у якіх ужо, мабыць, дзеці вучацца ў інстытутах, паводзяць сябе перад экзаменамі, як звычайныя вучні, — гэтак-жа хвалююцца і гэтак-жа ліхаманкава, у апошні раз гартаюць, праглядаюць канспекты.

«Магчыма і ў шчылінку дзвярэй экзаменацыйнага пакоя заглядваюць».

За другім сталом сядзелі двое і спакойна пілі піва. Аднаго з гэтых дваіх нізкага, камлюкаватага, Васіль пазнаў: журналіст, работнік рэспубліканскай газеты. З год назад ён прыязджаў у калгас і пасля змясціў у часопісе вельмі няўдалы нарыс, у якім было многа наблытана, пераўвялічана. Лазавенка напісаў тады пісьмо ў рэдакцыю, выказаў у ім агульнае абурэнне, якое выклікаў нарыс у калгаснікаў.

Журналіст аглянуўся і таксама пазнаў Васіля.

— Ба! Лазавенка! Калі ласка, просім. Знаёмцеся,— вядомы старшыня калгаса, пісьмо якога, — помніш? — грымела ў нас на рэдкалегіі. Мошна мне дасталося з-за вас, Лазавенка. Але я не крыўджуся. Наадварот, дзякую. Вось вучуся, упарта вучуся. А вы што, паступаць думаеце? Не? Ах, я забыўся. Вы-ж вучыліся завочна...

— У сельскагаспадарчым інстытуце, а вы напісалі ў тэхнікуме.

— Напісаў. Якога ліха я там не напісаў толькі! Выпіце піва.

— Хачу знайсці Лескаўца. Ведаеце?

— Ну! Хто не ведае вашага Лескаўца? — азваўся сябра журналіста.

Журналіст засмяяўся.

— Мне ад вас, а вось яму ад вашага сябра дасталося аднойчы. Ён быў членам партыйнага камітэта, і Лескавец яго на справаздачным сходзе так прапясочыў... Знойдзем вам Лескаўца. Ён, здаецца, здае сёння... Піце піва і расказвайце пра свой калгас.

... Неўзабаве Максім ускочыў у файе расчырванелы, узбуджаны. Сябры радасна прывіталіся. Максім сціснуў Васілёвы плечы, трасянуў яго.

— Загарэў. Здаровы, ліха на тваю душу! А я, бачыш, як схуднеў? Дзень і ноч сяджу над кнігамі. Але-ж затое і вынікі маю... Калі ласка! — ён выхапіў з кішэні і працянуў Васілю заліковую кніжку. — За два гады адна чацвёрка, а то ўсё выдатна. Бачыш? А ты не верыў у мае здольнасці!

— Верыў, Максім.

— Ну, давай пасядзім.

— Не, пойдзем. Я не адзін, з Машай.

— Дзе-ж яна?

— У гасцініцы чакае.

— Ну, як там мая Ліда? — спытаў Максім, калі яны вышлі на вуліцу і накіраваліся ў бок гасцініцы.

— Чакае цябе,

— Занудзіўся я за поўгода, прызнаюся. Расказвай, як аб'едналіся. Як прайшло?

— О, брат, было спраў! З-за назвы калгаса ледзь за чубы не пабраліся. Лядцаўскія — «Партызан», дабрадзееўскія — «Воля». Ніяк не жадаюць адзін аднаму ўступаць. Разумееш, калгасы эканамічна амаль роўныя сталі і кожны хоча захаваць сваю ранейшую назву. Раднікаўцы, праўда, маўчалі. Нехта нават прапанаваў назваць «Воля партызана». І гэта падабалася большасці. Але Маша зрабіла прапанову, якую падтрымалі ўсе... Эх, якая прыгажосць! — Васіль спыніўся перад бульварам на Комсамольскай вуліцы, зачараваны кветнікам, што падымаўся ў бок Совецкай вуліцы простай дарожка», вытканай незвычайнымі фарбамі кветак. — Прыгожа. Помніш, як тут было раскапана ўсё, калі мы былі на нарадзе?

— Дык як назвалі калгас? — спытаў Максім.

— Калгас імя Антона Лескаўца, — адказаў Васіль спакойна, звычайным голасам і рушыў далей па вуліцы.

Максім на крок адстаў і хвілін колькі маўчаў. Потым спытаў:

— Ну, а Маша дзе працуе?

— З-за Машы мне прышлося моцна паспрачацца з Бяловым. Прышло яму ў галаву зрабіць яе старшынёй узбуйненага калгаса ў Грабарах... Лепшы старшыня, ордэнаноска. Кадры, як ён кажа. Маша адмовілася. А Бялоў на мяне: гэта ты падгаварыў яе. Безумоўна, я. Бо што гэта за сямейнае жыццё за пятнаццаць кілометраў? Загадвае зараз фермай у нашым калгасе. Паабяцала, што праз год-два зробіць ферму лепшай, чым у Гайнай...

— Не лаецца гэтая неспакойная баба больш з-за энергіі? Помніш, як ёй здавалася, што мы крадзем яе энергію, адпускаем на яе падстанцыю менш, чым трэба. Узлавала яна мяне тады.

— Нічога, яна гаспадарлівая жанчына. Мы, як кажуць дыпламаты, нарэшце прызналі адзін аднаго дэ факто. Спаборнічаем. Аднак, што гэта я табе бясконца расказваю. Раскажы ты. Куды пасля школы? Ведаеш? Па партыйную работу, безумоўна?