Іван Шамякін - У добры час

Адчыніў дзверы і здзівіўся яшчэ больш. Каля печы з чапялой у руках стаяла высокая прыгожая жанчына.

Максім разгубіўся. Яна ўсміхнулася па-прыяцельску, ціха спытала:

— Максім? — і, не чакаючы адказу, павярнулася і гукнула:

— Лёша! Сустракай!

Максім, забыўшыся на ўсё, абмінуў жанчыну і імкліва кінуўся ў пярэдні пакой.

Брат! Аляксей! Сем год не бачыліся!

Ад ложка адвярнуўся нізкі каранасты чалавек з паголенай загарэлай галавой, у расшпіленай шоўкавай кашулі, шырока растапырыў рукі.

— Максім! Малодшы чорт!

Яны моцна абняліся, закружылі адзін аднаго па пакоі.

Потым Аляксей адштурхнуў Максіма ад сябе, сам зрабіў крок назад.

— Чакай! Дай разгледжу, які ты стаў! Ну-у, брат! Дуб! Жэня, Жэня! Ідзі знаёмся!

На ложку вылез з-пад коўдры хлапчук года паўтара, працягнуў ручкі, закрычаў:

— Мама! Папа! На! На! На!..

— І ты хочаш знаёміцца? Давай, давай, — бацька падхапіў хлапчука на рукі.

Паціскаючы руку жонцы брата, Максім акінуў хуткім мужчынскім позіркам усю яе ладную постаць. Не без зайздрасці падумаў:

«Прыгожую жонку адхапіў, д'ябал куцы».

Жэня, нібы прачытаўшы яго думку, жартаўліва сказала:

— А я думала вы, як мой муж, а вы вунь які...

— Цяпер пляменніка на, цалуй, — Аляксей перадаў сына Максіму,— Ігар Аляксеевіч Лескавец. Прашу любіць і ўсё іншае...

Хлопчык абхапіў Максіма за шыю, па-дзіцячаму смешна цмокнуў у скроню. Малому не хацелася лажыцца спаць, і ён быў рады, што бацька ўзяў яго з ложка і аддаў дзядзьку, які, па ўсім відаць, зусім не намераны прымушаць яго спаць.

— Прабачце. У мяне блінец у печы.

Жэня вярнулася ў кухню.

Браты засталіся адны, калі не лічыць Ігара, які паводзіў сябе зусім па-свойску на. руках у дзядзькі: бесцырымонна залазіў у кішэні гімнасцёркі, дастаў самапіску, выцягваў шматлікія квітанцыі і нататкі і кідаў іх на падлогу. Максім, які амаль упершыню трымаў такога малога, адчуваў сябе значна горш, не ведаючы, што рабіць з ім. Спроба бацькі забраць яго з рук Максіма сустрэла рашучы пратэст хлопчыка.

— Пусці. Няхай бяжыць да маці. Разбойнік гэткі. У дзядзьку, мабыць, пайшоў.

Жэня паклікала малога, і ён умомант забыўся на Максімавы кішэні, слізгануў з рук на падлогу і затупаў да маці.

Браты яшчэ раз агледзелі адзін аднаго.

Потым Аляксей сеў за стол, абаперся на яго грудзьмі, пацёр далонямі бліскучую галаву. Позірк яго стаў інакшы — нейкі халаднейшы, з твару знікла ўсмешка.

— Значыцца, слухалі на бюро?

Максім ураз насцярожыўся, зразумеўшы, што брату шмат аб чым ужо расказалі.

— Так, слухалі.

— Ну, і што?

— Вядома, што. Прапясочылі, як мае быць.

Аляксей крутнуў галавой.

— Прапясочылі... Значыцца было за што.

— У нашай рабоце заўсёды будзе за што... Гэта — не ў вас...

— Вось як! — здзівіўся Аляксей і, падняўшыся, прайшоўся па пакоі, шырока, па-матроску, расстаўляючы ногі, нібы падлога гойдалася пад ім. Спыніўся перад Максімам, рэзка спытаў:

— Спагнанне далі?

— Не. Абмежаваліся размовай, — Максім адчуваў, што пачынае злавацца і намагаўся гаварыць як мага спакайней, лагодней, звесці гэтую, як здалося яму, недарэчную ў такі час размову на жарт.

— Дарэмна. Варта было даць за ўсё тое, што мне тут расказалі пра цябе.

— Хто?

— Хто — усёадно. А што — ты ведаеш, — Аляксей зноў прайшоўся.

Максім падумаў ужо даволі няпрыязна, з абурэннем:

«Таксама ў духоўныя настаўнікі лезе. Без цябе мала... Хаця-б тактоўнасць захоўваў... У першую хвіліну».

Аляксей ўздыхнуў.

— Та-ак... Адным словам, атрымліваецца ерунда, дарагі брат... Народ выбраў цябе... І выбраў не таму —зразумей гэта! — што ты, як калець, зоркі з неба хапаў... Не!.. Выбраў з надзеяй, што сын будзе варты бацькі...

Максім пабялеў.

— ... І так-жа ўпэўнена, так разумна будзе весці калгас да багатага жыцця, да шчаслівага жыцця...

— І вяду!

— Ды не! Выходзіць, што дрэнна вядзеш... Не апраўдваеш давер'я народа.

Максім збялеў яшчэ больш, дрыжачымі пальцамі пачаў зашпільваць кішэню гімнасцёркі, якую расшпіліў Ігар.

— Табе проста напаклёпнічалі. Я за поўгода зрабіў для калгаса больш, чым да мяне зрабілі за чатыры гады... Я... Я не ведаю калгасніка, які быў-бы нездаволены мной...

— І ты лічыш заслугай, што табой задаволены таропка? Аднак ты самаўпэўнены! Ух ты! Усё гэта зрабіў ты? Без людзей, без дапамогі дзяржавы, партыі? Глупства!.. Блазняцкія разважанні... А мне даволі было аднаго факта, які мне расказалі, каб я ацаніў цябе... Калі ад чалавека адварочваецца дзяўчына, якая шэсць год чакала яго... Гэта, ведаеш... Гэта — ганьба!