Іван Шамякін - Ахвяры

У зале засмяяліся.

— Схапіў загрудкі начальніка цэха. Грубіян быў. Мантажнік.

«Ну, Ліхач — лаўкач! Як хітра пляжыць канкурэнтаў. Цікава, як праедзецца па Шатохіну?» — з усмешкай падумала Ала Уладзіславаўна.

— Рабіў інжынерам на оптавай гандлёвай базе. Не навучыўся красці — хацелі выгнаць.

Зноў смех.

— Але на гэты раз я дабраўся да першага сакратара абкома. Начальства базы ўспыхнула сінім полымем. А мяне Леанід Генадзьевіч паслаў дырэктарам гэтага заводзіка. Паверце, не сябе хвалю — калектыў: за тры гады завод стаў лепшым у сістэме. Вы бачылі: адзіны дырэктар на гарадской Дошцы гонару.

Наліцкая, здалося ёй, пачула, як раздзірае ён яе хітрасплеценую задуму — што трывалае палатно, канец якога ён выхапіў. Колькі гэтага палатна застанецца ў яе руках? Шматок?

«Дошку гонару трэба зняць — устарэлая форма. Збудавалі ў скверы вароты на мармуровым п'едэстале!»

— Пра ваш завод, пра яго перспектыву скажу, калі ўключыце мяне ў спіс прэтэндэнтаў на дырэктарскае крэсла. А цяпер давайце пытанні. Адкажу, як на споведзі.

— Жанаты? — выгукнула з сярэдзіны залы маладзіца.

— Палез бы я на гэтую трыбуну, каб быў нежанаты. Хіба халасцяк можа кіраваць такім сур'ёзным заводам? Навошта яму такая зарплата? На прапой. А мне дзяцей трэба карміць.

Наліцкая сцялася, быццам ён сцёбнуў па ёй.

«Бестактоўны тып. Але дыпламат. Шатохіна не зачапіў».

— За зарплатай гонішся? — паважна, прыпадняўшыся, спытаў з першага рада галоўбух Яўтушка.

— Не толькі. Але што ў гэтым дрэннага, Павел Іосіфавіч? Мы з вамі добра ведаем прынцып сацыялізму...

— Гарэлку п'еш?

— П'ю. Калі даюць. Але ж не даюць — у горадзе поўная цвярозасць.

Зала выбухнула рогатам.

«Зноў па мне?» — ужо без злосці, паблажліва падумала Ала Уладзіславаўна: продаж спіртнога спынілі па яе прапанове на час сенакосу і ўборкі ўраджаю: горад актыўна памагаў сялу. Але чаму рагочуць? — во што ўстрывожыла.

— Чаму рогат? — спытала яна ў Воблікава.

— Бо няма яе, цвярозасці,— гоняць самагонку.

Воблікаў на бюро выступаў супраць поўнай забароны:

«Зарплату не будзе чым плаціць».

«Нічога, пераможам і гэтае зло».

«Дай бог».

Хітругай гэты Воблікаў: часцей за ўсё згаджаецца, а робіць па-свойму. І гарэлачку «выкінуў» да Дня вызвалення. Можна было б запісаць яму за парушэнне пастановы бюро, але не захацела заядацца на пачатку сумеснай работы.

А зала сыпала пытанні. Ліхач дасціпна адказваў. Ішла забава, вызначыла Наліцкая, такой тут, напэўна, ніколі не было, а народ любіць павесяліцца, нават робячы сур'ёзную справу.

— Чужых баб любіш? — дзіўна, што жаночы голас: во бессаромнае насенне!

— Яшчэ б! Такі малады!

— Люблю. Маладых і прыгожых. Але баюся жонкі. І так, бачыце, чупрына парадзела. Ого, зірні я на маладзіцу! — прыгожым жэстам адкінуў звіслыя на лоб валасы.

Магчыма, не сам адказ, а гэты яго жэст і ўся нейкая ж вельмі мужчынская пастава адключыла Алу Уладзіславаўну ад залы, ад выбараў дырэктара, ад усіх іншых клопатаў і ўміг перанесла ў мінулае — у Мінск, у студэнцкія гады, у інтымнае, пра што яна даўно не ўспамінала — да прыезду ў гэты горад, да сустрэчы з ім.

Ліхача любілі, асабліва дзяўчаты,— такіх шалапутных заўсёды чамусьці любяць. І яна на першых курсах заглядалася на яго, гэта нават заўважылі суседкі па інтэрнацкім пакоі — калі яна захапілася Блокам і ўвогуле любоўнай лірыкай — да позняй ночы чытала. «Сохне Алка па Васю». А потым думкі яе скіраваліся на іншае. Здаецца, на трэцім курсе дзяўчаты са смехам расказалі, што Вася Ліхач лазіць у дзявочы інтэрнат па вяроўцы. Выкідваюць яму з акна вяроўчыну, і ён са спрытнасцю ката ўзбіраецца на трэці паверх. Ала, камсорг групы, абурылася і хацела разабраць яго ўчынак, які ганьбіць студэнта, камсамольца. Адгаварыла яе старэйшая ў групе Галя Бурэйка, жонка выкладчыка інстытута.

«Не рабі гэтага, Алачка, не раю. Ён стане героем, ты не знаеш псіхалогіі мужчын. Можа, у дэканаце і абурацца, але гэта ж не такая крамола, каб яго сурова пакаралі. Даўно ж, нават на сходах, смяюцца, што дзявочы інтэрнат ператварылі ў манастыр. Пасмяюцца з цябе, а не з яго. Павер майму вопыту».

Вопыту Галі яна не верыла, але становішча Бурэйкі — усе выкладчыкі да яе з павагай — вымушала згадзіцца. Аднак пра тых дзяўчат, што спускаюць вяроўку, яна доўга выказвалася з абурэннем. «Якая ты правільная ў нас, Ала!» — адны гаварылі гэта сур'ёзна, другія — з гумарам, а трэціх — не зразумець. Гэтых трэціх, што «ні вашым ні нашым» яна асабліва не любіла; сябе яна лічыла самым шчырым чалавекам і самым смелым: рэжа праўду ў вочы, нават дэкана на сходах крытыкавала і ганарылася гэтым.