Іван Шамякін - Ахвяры

Сярэдняга росту, стройная — «што маладая сасонка», элегантна, з густам адзетая, модна прычасаная. І нават вялікія модныя акуляры не псавалі яе па-майстэрску вытачаны бацькамі твар, наадварот, надавалі яму нейкую таямнічасць, пікантнасць.

Эксперымент Наліцкую трохі хваляваў, але звыкла — так яна хвалявалася за кожную новую ідэю. Аднак зусім не сумнявалася, што ўсё пройдзе па сцэнарыі, які сачыніла, не, не яна адна — распрацоўвалі калегіяльна: другі сакратар Піліп Баброўка, вопытны кадравік, старшыня выканкома Воблікаў, сівы зубр, нюху якога можна даверыцца — сем разоў адмерыць, раней чым адрэжа.

На дырэктара напрасіўся, па ўласнай ініцыятыве, намеснік старшыні гарвыканкома Мікалай Шатохін, інжынер-энергетык. Спачатку Наліцкая насцярожылася: ці не хоча Воблікаў такім чынам пазбавіцца ад свайго першага намесніка, з якім, кажуць, на пасяджэннях выканкома неаднойчы драпаўся?

Да завода першы сакратар не адразу дабралася і лічыла яго другарадным: падумаеш — нейкія прычэпы! Ёсць авіяматоры, электроніка — яны вызначаюць аблічча горада, яны ўкладаюць значную долю ў яго развіццё. Завод нярэдка не выконваў план. За гэта, уласна, і знялі былога дырэктара. Перад бюро Наліцкая не магла не наведаць завод. А пабыла там — і змяніла сваю думку. Прычэпы, але якія! Ад дзіцячых калясак — да тых платформ, на якіх возяць панелі, фермы і «сігары»; платформы такія яна бачыла на ваенным парадзе ды ў ракетнай часці, што стаяла недалёка ад прыдняпроўскага гарадка. Ад хатніх маразілак да рэфрыжэратараў. І тады яна паверыла, што Шатохін сапраўды просіцца сам: ёсць куды! Гэта не гарадская каналізацыя і цепласетка з іх бясконцымі аварыямі.

Кандыдатуру Шатохіна ўзгаднілі і ў абкоме, і ў міністэрстве. Цяжэй было з сапернікам яму. Дэмакратыя вымушае даць не пешку супраць ферзя, якую могуць збіць да галасавання. Але кадравая палітыка патрабуе, пры самай шырокай дэмакратыі, гнуткасці, каб правесці ўзгодненага чалавека. Стыхіі не можа быць. Так разумела малады сакратар гаркома. Бо інакш у чым жа сэнс партыйнага кіраўніцтва?

Зноў падказаў хітры Піліп: галоўнага інжынера завода Галубятніка, Міхаіла Юзафавіча. Вопытны работнік. З былым дырэктарам вёў вайну, і партарганізацыя падтрымала інжынера: чалавек змагаўся і за план, і за якасць, і за абнаўленне завода.

Ала Уладзіславаўна спачатку здзівілася і, не раскрываючы сваю задуму нават другому сакратару, кінула яму папрок:

«Падстаўляеш ты, Піліп Іванавіч, Шатохіну ножку. Прагаласуюць за твайго Галубца».

Але пра Баброўку даўно гаварылі, што ён умее чытаць чужыя думкі.

«Не прагаласуюць».

«Чаму?»

«Па-першае, Галубятнік бывае грубым, можа пакрыць мацюком, прабачце... не рабочых,— начальнікаў цэхаў, майстроў. Асабліва не любяць яго планавікі і бухгалтары, ён высмейвае іх планаванне з яўрэйскай дасціпнасцю. Другое: у гадах інжынер, за пяцьдзесят, і на заводзе доўга — намазоліў вочы. Цяпер стаўка на маладых. І, нарэшце, трэцяе: пішацца палякам. А ці ёсць сярод палякаў хоць адзін Галубятнік?»

Гэта рассмяшыла Алу Уладзіславаўну.

«Галубятнікаў няма?»

«Галубятнікаў хапае. Прозвішча няма. А такіх, пярэхрыстаў, не любяць. Чаму ты скрываеш сваю нацыянальнасць? Чым яна горшая за іншую? Мы ж усе інтэрнацыяналісты».

Але Галубятніка прыйшлося ўгаворваць. Ажно на ўзроўні першага сакратара гаркома. Адмахваўся рукамі і нагамі. І ўсё разумеў: «Вам хочацца пад старасць выставіць мяне дурнем перад усім заводам? У мяне чацвёра дзяцей, і ўсе працуюць у гэтым горадзе. Унукі — школьнікі. Я перажыву. Яны не перажывуць ганьбы. І мая Соф'я Міхайлаўна. Яна з'есць мяне, старога кар'ерыста, і костачкі выплюне. Яна ў мяне такая...»

«Ды чаму ганьба? У прэзідэнты не праходзяць і не лічаць сябе зганьбаванымі».

«Дык тое ж у іх... у праклятых капіталістаў».

«Як жа вы адвучаны ад дэмакратыі!»

«А хто мяне прывучаў да яе?»

«А мне казалі: у сябе на заводзе вы — дэмакрат».

«Дык там я ганяю гультаёў і разгільдзяяў як сідаравых коз. Але хіба гэта дэмакратыя? Прабачце, я часам гну гэтыя самыя... як яны называюцца па-цэнзурнаму?.. каб не разанула ваша вушка...»

«Ну, ад гэтага лёгка адвыкнуць».

І тут інжынер пайшоў «у рожкі».

«Таварыш сакратар! Скажыце шчыра: вам жа хочацца правесці Шатохіна? А мяне вы падстаўляеце для, прабачце, дэмакратыі».

Цяжкая размова была. Але ўсё ж Але Уладзіславаўне ўдалося ўгаварыць старога недаверу.

«Ат, было не было. Праверу — якое яно, маё шчасце».

Наліцкая пасля гэтай размовы, якая нагнала ёй поту, доўга адчувала задавальненне сабой: умее пераканаць не толькі сваіх равеснікаў і маладзейшых, але і такіх упартых «Галубцоў». Памыліўшыся, упершыню пачуўшы гэтае смешнаватае прозвішча, Ала Уладзіславаўна і надалей у думках называла яго «галубцом», а часам — «галубчыкам».