Іван Шамякін - Драма

Антонаў. Слухаюся, Уладзімір Ільіч. Таварышы камісары! За мной!

Выходзяць. Уваходзіць Свярдлоў.

Свярдлоў. Уладзімір Ільіч! Мне сказаў Дзяржынскі: Ленін у Смольным. Я не паверыў. Якім чынам? ЦК усяго гадзіну назад паслаў вам дазвол прыбыць сюды.

Ленін (незадаволена). Позна паслалі, Якаў Міхайлавіч. Позна. Маё месца — даўно тут. Члены ЦК у Смольным?

Свярдлоў. Большасць тут. Мы яшчэ раніцою прынялі пастанову: без асобага дазволу са Смольнага не выходзіць.

Ленін. Каму? (Паказвае на Падвойскага і камісараў ВРК.) Ім?

Свярдлоў. Не. Членам ЦК, дзеля іх бяспекі. Керанскі патрабаваў у сваёй прамове ў Прадпарламенце ўсіх арыштаваць — ВРК, бальшавіцкі цэнтр. І ў мэтах аператыўнага збору. Засядае фракцыя з'езда...

Ленін (углыблена вывучае план Петраграда, робіць паметкі карандашом. Падвойскі разумее яго без слоў, ківае галавой, згаджаючыся). Так, так, для бяспекі. Гэта правільна. Людзей трэба берагчы. (І як бы схамянуўся.) Не выходзіць — каб кіраваць фракцыяй? Але спачатку пераможам у паўстанні. Гэта — самае галоўнае на бліжэйшыя гадзіны, а не спрэчкі ў фракцыях. А ЦК збярыце, Якаў Міхайлавіч. Абавязкова збярыце. Мы скончым з таварышам Падвойскім распрацоўку аператыўнага плана, гэта справа неадкладная, і я прыйду. У якім пакоі?

Свярдлоў. У трыццаць першым, на першым паверсе.

Ленін (усміхаецца). Правільна. У гушчы народа. Там, у калідорах, немагчыма прабіцца. (Да Падвойскага.) Мікалай Ільіч! Выводзьце людзей на вуліцу. Ачысціце ад юнкераў раён Смольнага. Ад Ліцейнага нас двойчы спынялі юнкерскія раз'езды. Чаго добрага, яны пачнуць штурмаваць Смольны.

Пустая бакоўка ў дальнім кутку Смольнага. Уваходзяць Ленін і Троцкі. Троцкі нясе салдацкі шынель і невялікую падушку.

Ленін (з вясёлай іроніяй). Дзе гэта, Леў Давыдавіч, вам удалося дастаць падушку?

Троцкі (гэтак жа весела). Вы забыліся, што мы — у інстытуце «благародных дзявіц».

Ленін. Практычны вы чалавек.

Троцкі. Падушка для вас, Уладзімір Ільіч.

Ленін (збянтэжана). Што вы! Ні ў якім разе. Дзякую, што знайшлі гэты пусты пакой.

Троцкі. Падушку раздабыў не я. Стасава. У каменданта Смольнага. Так і сказала: для Ільіча. Нам такі трэба адпачыць хоць гадзіну. Наперадзе — цяжкі дзень.

Рассцілае шынель на падлозе, кладзе на яго падушку.

Ленін (ходзіць па пакоі). Наперадзе — шчаслівы дзень. Дзень перамогі рэвалюцыі.

Троцкі. Так. Безумоўна. Мяне захапляе ваша ўпэўненасць.

Ленін. А я ўсё ж асуджаю вашу пазіцыю. З выступленняў таварышаў у ЦК я зразумеў, чым былі збіты з панталыку... чаму праяўлялі нерашучасць члены ВРК. Вашым і Каменевым выступленнем у Петраградскім Савеце і ў фракцыі бальшавікоў, што ніякага паўстання няма і што да пачатку з'езда ніякага выступлення не будзе. Калі вы ўводзілі ў зман праціўніка пасля таго, як Каменеў і Зіноўеў выдалі план паўстання,— гэта было апраўдана. А цяпер, калі паўстанне пачалося, нарастае... выступаць так перад Саветам, у якім большасць бальшавікоў,— значыцца дэзарганізоўваць людзей, дэмабілізоўваць іх.

Троцкі. Уладзімір Ільіч! Гэта доўгая дыскусія, а нам трэба спаць. Я не лічу сваё выступленне памылковым. Але цяпер я згодзен з вамі, што ўрад трэба арыштаваць да адкрыцця з'езда, каб не даць Керанскаму сабраць сілы.

Ленін. Мне здаецца. Каменеў гэтага так і не зразумеў.

Троцкі (лажыцца на краі шыняля, накрываецца палітом). Кладзіцеся, Уладзімір Ільіч. Калі заведзены, як механізм, не адчуваеш... А лёг — і пачуў смяртэльную стомленасць.

Ленін (спыняецца над ім). Леў Давыдавіч! Вы добры дыпламат...

Троцкі. Гэта камплімент ці папрок?

Ленін. Лічыце кампліментам. Падключыцеся да перагавораў з левымі эсэрамі. Пераканайце іх — вы гэта ўмееце — каб на з'ездзе яны ўступілі ў кааліцыю з бальшавікамі.

Троцкі. Я гаварыў з Камковым. Залішне дыпламатнічае. Перагавару са Спірыдонавай... Але будзе дзень — будуць справы. Кладзіцеся.

Ленін скідае з плеч паліто, сядае на шынель.

Ленін. Так, паспаць трэба. Але гадзінку — не больш.

Троцкі. Рэвалюцыі не праспім.

Ленін. А, ведаеце, маглі праспаць.

Троцкі (смяецца). Пазнаю ваш гумар, знаёмы з Парыжа.

Паўза. Троцкі паварочваецца тварам да Леніна.

Ленін не лажыцца — сядзіць.

Уладзімір Ільіч! У другой палавіне пасяджэння ЦК мы абмяркуем склад урада. Так?

Ленін. Так. Урада і ЦВК. Архіцяжкае пытанне. Урад мы прапануем бальшавіцкі. А Выканаўчы камітэт... Перад выбарамі ва Устаноўчы сход мы не можам не лічыцца з іншымі партыямі...

Троцкі. Я прапаную на пасаду старшыні ЦВК Каменева.