Іван Шамякін - Драма

Зіноўеў. Чаго вам баяцца?

Троцкі. Я ж не за сябе. За вас. І за Леніна.

Зіноўеў (незадаволена). Не іранізуйце, Леў Давыдавіч. Я не схільны да жартаў.

Троцкі. Дарэмна. Мы з вамі — сацыяльныя аптымісты. Хіба не так? Я сапраўды падумаў, што вы запрасілі ядро ЦК.

Каменеў. Каго вы лічыце ядром? Свярдлова? Сталіна? З імі кашы не зварыш. Ядро — гэта мы з вамі.

Зіноўеў. Мы запрасілі вас, каб пераканаць, на якую авантуру штурхае нас усіх Ленін. Мы напісалі пісьмо членам ЦК, Петраградскай, Маскоўскай, другім арганізацыям...

Падае лісткі машынапісу. Троцкі чытае, стоячы, удумліва, уважліва, хаця і хутка. Зіноўеў прылёг на канапу, гладзіць пад кажушком хворую печань. Каменеў прытуліўся спінай да цёплай грубкі і мурлыкае, як кот, ад задавальнення.

Троцкі (уголас паўтарае асобныя фразы). «Усе тэрміны сышліся цяпер так, што, калі гаварыць пра такое паўстанне, яго прыйдзецца ўжо прама назначаць, і прытым на бліжэйшыя дні». (Каменціруе.) Правільна. Такой думкі большасць ЦК.

Каменеў. Пад націскам ленінскай логікі.

Зіноўеў. Не перашкаджай, Леў Барысавіч.

Троцкі. «Шанцы нашай партыі на выбарах ва Устаноўчы сход выдатныя»... Мда... Лагічна. Хоць, хоць... «Устаноўчы сход плюс Саветы — вось той камбінаваны тып дзяржаўных устаноў, да якога мы ідзём». Так. Але ці дойдзем? «...якім-небудзь непрадуманым выступленнем, якое ставіць увесь лёс рэвалюцыі ў залежнасць ад неадкладнага паўстання, пралетарская партыя штурхае дробную буржуазію ў абдымкі Мілюкова надоўга...» Надоўга — курсіў. Правільна. Мілюкоў з абдымкаў не выпусціць... Пераацэньваць сілы вельмі шкодна... І гэта праўда. «Калі мы зараз, паставіўшы ўсю ігру на карту, пацерпім паражэнне,— мы нанясём суровы ўдар і міжнароднай пралетарскай рэвалюцыі...» Мы пахаваем яе! «...Пакуль выбар залежыць ад нас, мы можам і павінны цяпер абмежавацца абароннай пазіцыяй». Курсіў наш. Хм...

Каменеў. Не хмыкайце скептычна.

Троцкі. Я хмыкаю вельмі сур'ёзна. Які скепсіс! Гэта моцна сказана. І вельмі сур'ёзна. «Перад гісторыяй, перад міжнародным пралетарыятам, перад рускай рэвалюцыяй і расійскім рабочым класам мы не маем права ставіць цяпер на карту ўзброенага паўстання ўсё будучае». Вельмі сур'ёзна!

Зіноўеў (катэгарычна). Падпісваеце?

Троцкі (спакойна дачытвае да канца, уголас паўтарае апошнюю фразу). «Супраць гэтай згубнай палітыкі мы паднімаем голас перасцярогі». Харошае пісьмо.

Каменеў. Падпішыце!

Троцкі. Не. Не падпішу.

Зіноўеў (расчаравана). Чаму?

Троцкі. Я галасаваў пазаўчора за ленінскую рэзалюцыю.

Зіноўеў (зрываецца з канапы, кажушок валіцца на падлогу). Вы ніколі не былі дагматыкам! Вы ж творчы марксіст! Вы ж выказалі асобую думку, блізкую да нашай: чакаць з'езда Саветаў.

Троцкі. Але, чакаць з'езда! І з'езд уручыць уладу нам.

Каменеў. Геніяльна! Але вы забыліся, што вам адказаў Ленін. «І Керанскі на залатой талерцы паднясе вам уладу?» Ці не так вам здаецца?

Троцкі. Не, так не здаецца. Керанскі — хоча ён ці не хоча гэтага — як дэмакрат, падначаліцца большасці.

Каменеў. Нашаму галасаванню?!

Зіноўеў. Пакуль мы будзем паднімаць рукі, ён падніме армію, нямала ёсць часцей, верных ураду. Ён выкліча казакаў. І гэтая апора манархіі... пагромшчыкі, майце на ўвазе, перш за ўсё... раней, чым Сцяпанаву ці Антонаву, Джугашвілі, паказыча шаблямі нашы бародкі... Бранштэйна і Розенфельда...

Троцкі. Грыгорый, вы панікуеце. Вы не адышлі ад страху перад царскімі казакамі. Мы жывём пры самай шырокай дэмакратыі.

Каменеў. Так, калі не ваюем. Калі гаворым прамовы. Але як толькі прагучаць першыя стрэлы грамадзянскай вайны — ад дэмакратыі вашай застануцца рожкі ды ножкі. Вось ад чаго мы перасцерагаем сваім пісьмом.

Зіноўеў. Падпішаце?

Троцкі. Не.

Зіноўеў (са стоеным гневам). Вы здзіўляеце мяне, Леў Давыдавіч.

Каменеў. Вы забываеце, што папулярнасць вам стварылі мы.

Троцкі. Вы?! У каго? Папулярнасць у каго?

Каменеў. І ў пралетарыяце. І ў буржуазіі, калі хочаце. Кадэцкія, эсэраўскія, нават меншавіцкія газеты, пішучы, сур'ёзна ці з гумарам, пра магчымы бальшавіцкі ўрад, называюць яго ўрадам Троцкага і Леніна. Троцкага! На першым плане вы!

Троцкі. І ты лічыш, што гэта твая заслуга, Лёва? Памыляешся. Гэта жаданне разумных людзей, каб на чале ўрада быў я.

Каменеў (здзіўлена). А Ленін? Якую ролю вы адводзіце Леніну?

Троцкі. Леніна мы выберам старшынёй ЦВК. Ці старшынёй Устаноўчага сходу. Па французскім узоры.

Зіноўеў. Вы раздзялілі партфелі?! І, ап'янелыя гэтым, вы штурхаеце партыю на авантуру! Вы мяне здзіўляеце, Леў Давыдавіч. За кім вы ідзяце? За Леніным?