Іван Шамякін - Драма

На авансцэне — Ленін і Рах'я ў паставе людзей, калі адзін праводзіць другога ў дарогу.

Ленін. Абавязкова знайдзіце Смілгу і перадайце яму пісьмо. Гэта архіважна. Пакуль у Петраградзе прымаюцца рэзалюцыі, мы павінны дзейнічаць. У старшыні абласнога камітэта арміі, флоту, рабочых Фінляндыі вялікія магчымасці. Ён той член ЦК, які практычна можа рыхтаваць узброеныя сілы для звяржэння Керанскага. На той выпадак, калі пісьмо прыйдзецца знішчыць, перадайце вусна... Дарэчы, і Смілзе скажыце, каб пісьмо спаліў, азнаёміўшы з ім самых надзейных бальшавікоў. Перадайце галоўнае. Паездка Керанскага ў Магілёў у Стаўку — гэта яго змова з Аляксеевым, з карнілаўцамі, як задушыць рэвалюцыю. Яны рыхтуюць здачу Петраграда немцам, як здалі Рыгу. Чакаць нельга. Партыя павінна паставіць на парадак дня ўзброенае паўстанне. Гісторыя зрабіла карэнным палітычным пытаннем пытанне ваеннае.

Рах'я. Рабочыя разумеюць гэта. Атрады Чырвонай гвардыі патрабуюць зброі. У нас на заводзе...

Ленін. А некаторыя бальшавікі забываюць пра гэта, спадзяюцца, што змесці Керанскага можна словамі.

Рах’я. Я перапыніў вас, Уладзімір Ільіч. Прабачце.

Ленін. Галоўнае — аб ролі Смілгі, фінляндскага камітэта. Скажыце яму. Адзінае, што мы можам мець у сваіх руках і што мае сур'ёзную і вельмі сур'ёзную важную сілу,— гэта войскі, размешчаныя ў Фінляндыі, і Балтыйскі флот. Няхай ён выкарыстае сваё высокае становішча, зваліць з сябе на памочнікаў усю драбязу, не траціць час на рэзалюцыі, а ўсю ўвагу аддасць ваеннай, падкрэсліваю, ваеннай падрыхтоўцы войск і флоту. Стварыць тайны камітэт з надзейных ваенных! Сабраць дакладнейшыя даныя аб саставе і размяшчэнні войск пад Піцерам і ў Піцеры, аб пераводзе войск з Фінляндыі ў Піцер, аб перамяшчэнні флоту...

Рах'я. У фінскіх газетах многа пішуць аб вывадзе рускіх войск. Маўляў, з наступленнем восені небяспека нямецкага дэсанта знікае.

Ленін. Гэта хітры манеўр Керанскага. Я пішу пра гэта. Ні ў якім разе не дазволіць вываду войск з Фінляндыі! Ні ў якім! Гэта тая сіла, што будзе супрацьстаяць казакам, якіх Керанскі і Аляксееў хочуць рушыць на Піцер з Заходняга фронту. Дарэчы, пра казакаў. Керанскі і кампанія выводзіць іх з Выбарга, баючыся «бальшавізацыі».

Рах'я. Я назіраў сёння вывад палка. Спытаў куды. У Перк'ярві.

Ленін. Далей ад бальшавіцкіх прапагандыстаў — матросаў. Таму я і пішу Смілзе. Вывучыць усе звесткі аб размяшчэнні казахаў і паслаць да іх агітатарскія атрады з лепшых бальшавікоў.

Рах'я. Усё вы прадугледзелі, Уладзімір Ільіч.

Ленін. Дарагі Эйна! Яшчэ Маркс сказаў: да паўстання трэба адносіцца як да высокага майстэрства. Скажыце і Смілзе, і сваім таварышам у раённым Савеце, заводскім камітэце. Трэба пусціць у зварот такі лозунг: улада павінна неадкладна перайсці ў рукі Петраградскага Савета, які перадасць яе з'езду Саветаў. Няма чаго цярпець яшчэ тры тыдні вайны і «карнілаўскага наступлення» Керанскага.

Рах'я. Рабочыя гатовы выступіць хоць заўтра.

Ленін. Час мы выберам па законах ваеннага майстэрства. Я пішу Смілзе, што хачу сустрэцца з ім. Няхай прыедзе найхутчэй. Толькі няхай папросіць Ровіа пазваніць па тэлефоне сюды, у Выбарг, Хутанену. Я магу паехаць нечакана.

Рах'я (устрывожана). Уладзімір Ільіч! Я прашу: без мяне ў Піцер не ехаць. Так і Надзежда Канстанцінаўна прасіла. І Сярго сказаў.

Ленін. Без вас не паеду. Абяцаю. Але вяртайцеся хутчэй. Шчасліва вам.

Рах’я. Шчасліва вам, Уладзімір Ільіч. Холадна, а вы лёгка адзеты. Вяртайцеся. Латукі будуць хвалявацца. Да пабачэння. (Моцна паціскаюць рукі.)

Гісторык. Крызіс наспеў. У Саветах большасць у бальшавікоў. Пралетарскія масы падтрымліваюць ленінскія лозунгі і заклікі. Ленін, нягледзячы на небяспеку, якая значна ўзрасла, арышту і нават забойства, нелегальна, з дапамогай Рах'я і машыніста Ялавы, і з тым жа пасведчаннем на імя Іванова, пераязджае з Выбарга ў Петраград.

Гісторыкі і дагэтуль спрачаюцца аб даце пераезду. Выходзіць, пры жыцці Крупскай, Рах'і, Шотмана, Фофанавай ніхто з нашага брата не паклапаціўся ўстанавіць дакладную дату. У дваццатыя гады, пасля смерці Ільіча, некаторыя з блізкіх Зіноўева і Троцкага «пусцілі версію», што Ленін вярнуўся толькі 22 кастрычніка, за тры дні да штурму Зімняга. Апублікаванне пратаколаў ЦК РСДРП абвергла гэтую ліпу. Дзесятага кастрычніка Ленін выступіў на пасяджэнні ЦК з двухгадзінным дакладам, у якім давёў неабходнасць узброенага паўстання. Неадкладна.