Янка Брыль - Дзе скарб ваш

Ці не зацерлася ў эпілогу да «Птушак i гнёздаў» тое, як наша маці выходзіла, цяжка кульгаючы, на гасцінец i выстойвала там, i пыталася — то ў польскіх салдатаў, палонных, якіх гналі на ўсход, то ў савецкіх, якія ішлі на захад:

— Хлопчыкі, ці не бачылі, ці не чулі вы пра маіх?..

* * *

Захацелася чамусьці перачытаць Сянкевічаў «Potop», які сяк-так памятаю ca школьных гадоў.

Што ж, займальна, але не глыбока, абмежавана ў шляхецкім ды каталіцкім патрыятызме.

Кміціц нагадаў Дырлевангера, асабліва там, дзе ён, уварваўшыся ў нейтральную Прусію, распраўляецца з мірным насельніцтвам — з імем боскае матKi i караля на вуснах.

* * *

З прыемнасцю пазнаёміўгя з Каратынскім у нашым акуратным (Федзева!) выданні, усё ж шкадуючы, што знаёмлюся не ў арыгінале. Ажно запісаць такое хочацца:

У карчме,— відаць жа, у нас, на Наваградчыне,— прыгожая маладая жыдовачка раскатвала на стале цеста на локшыну, а ён, барадач, любаваўся i ёю, i яе спраўнай работай, i падумаў тады пра свой намер пісаць пра родныя мясціны. Цытую:

«Калі я пачаў разважаць, што цеста пад качалкаю ўсё распаўзаецца, займаючы ўсё большую ды большую плошчу стала, але затое становіцца танчэйшае i яго маса не павялічваецца, мне здалося, што тое ж самае адбываецца i з многімі ідэямі, раскатанымі на некалькі кніг».

I вырашыў ён напісаць сваё не ў пяці кнігах, а карацей.

Можна дадаць: а мы, некаторыя з нас, усё-такі раскатваем сваё цеста, i намі не палюбуешся, як тою карчмароваю дачкой.

* * *

«Блажен муж да не йдет на совет нечестивых». Здаецца, так у Давіда. А муж учора пайшоў, запрошаны тэлефонным званком, на сход ветэранаў пры нашым домакіраўніцтве. Сумная публіка, ды не выглядам płci obojga [ 18 18 Абодвух полаў (польск.). ], a запыленымі гарладзёрамі ў старым, яшчэ не зусім саржавелым бальшавіцкім узбраенні, якія з «вертыкальным» нахабствам агітуюць за прэзідэнта i яго рэферэндум... Толькі потым, дома, калі пазваніў А. Р., стала вядома, у якім «прэстыжным» кодле ветэранаў арміі ды партыі нам пашанцавала апынуцца: больш пяцісот пры адным домакіраўніцтве!

Ёсць ад чаго сапсавацца настрою, i ён у мяне быў паганы пасля вяртання...

* * *

Учора быў званок, зноў жа з нейкай «вертыкалі» — запрашэнне на чарговы «бамонд», які прэзідэнт наладжвае «цвету ветэранаў» Вялікай Айчыннай вайны, куды запрошаны i я. Адмовіўся з ходу i проста — тым, што мяне ўжо запрасілі на ўручэнне юбілейнага медаля ў іншым месцы. Сказаў нават, што «зашмат будзе медалёў». А на «бамондзе» тым, як падкрэсліваў у канцы запрашальнік, медалі будзе ўручаць Сам.

Успомнілася тэлехроніка пра ўручэнне ўзнагарод, дзе ён абдымаўся з узнагароджанымі, а яшчэ раней — ідыёцкая радасць «перамогі» на развітальным банкеце з дэпутатамі. Успомніўся i «совет нечестивых» пры домакіраўніцтве...

* * *

Няўжо хопіць аднаго няўдзелу ў подла-злачынным, што так агідна набірае сілы, няўжо мая актыўнасць у тым, каб належна рабіць тое, што па-сапраўднаму маё?.. Выключыўшы радыё, заснуў у пачатку дванаццатай ночы, a прачнуўся ў палавіне другой. I зноў да транзістара... Бізун i пернік — «спецназ» супраць галадаючых дэпутатаў апазіцыі i шампанскае для запалоханазгодніцкай большасці Вярхоўнага Савета — ва ўсёй цынічнасці. I сусветнае сведчанне нашай нацыянальнай нясталасці.

Што i як будзе?..

* * *

Цяжкія, горка тужлівыя абуджэнні — амаль кожны дзень. I паныласць зачастая. Адкуль брацца таму аптымізму?..

«Разам з вамі, дарагія сябры, я разважаю свой боль шчасліваю праўдай, што з намі застанецца ягонае слова i светлы вобраз...»

Так я пачаў сваё выступленне пра Пімена на паніхідзе, закончыўшы падзякай i спачуваннем ягонаму анёлу-ахоўніку — Зоі.

Ён званіў мне за пяць дзён да свайго адыходу, цяжка дыхаючы, абураўся на нашу галечу, прасіў пазваніць, як там будзе ў акадэміі, на двухдзённым сходзе.

А пакуль я там нудзіўся на дакладах ä выступленнях, яго павезлі ў рэанімацыю...

Ад Піменавай трупы дзяржаўнай, але чамусьці з крыжам, успомнілася i Алессва, яшчэ шыкоўнейшая, маскоўская. А найбольш сімзалічна, ці што, Анатолева,— танна-стандартная, халтурна збітая так, што малады, апоўдні п'яны, кажучы па-адэску, «гробокопатель», доўга марудзіўся з перакошаным векам, пакуль сяк-так прымацаваў яго непаслухмянымі цвікамі. He б'ючы малатком, a таўкучы ім той цвік, за ручку трымаючыся каля самага жалеза. А потым небяспечнае віхлянне той труны на паясах, нібы таксама п'яных, халі яе — з мудра-дасціпным жыццялюбам Анатолем — апускалі ў стандартна неглыбокую яму...