Ніна Мацяш - Душою з небам гаварыць [Выбраная лірыка]

Але паўзуць, паўзуць хвіліны...
З вусця ж
Цясніны дзікаіі на шырокі плай
Ужо ідуць, выслізгваюць смалякі[ 13 13 Смалякі — наёмнае польскае войска. ]!

— Што сталася?
— Чаму ты не страляў?
— Навошта выпусцілі сучых ляхаў?!

У позірках і недаўменне й злосць.
А Доўбуш, непадкупны, смутны Доўбуш
З разморанай, балючаю якойсь
Усмешкаю
стаіць перад натоўпам
Абураных апрышкаў,
саматой, і:
— То, браткі, не ляхі — нашы людзі...
Я блізка быў і чуў,
як між сабой
Гутарылі яны... Па жонцы нудзіць
Адзін ды па пакінутых малых...
А дрўгі — прокляць, кажа, служба наша.
Як ні прасіўся, дзе там, не ўмаліў,
Сілком аддаў у рэкруты пан, кажа.
Каб свая волейка, у гэты ж міг
Усё кінуў-рынуў бы, дахаты дунуў...
І сціснуў сэрца жаль: паб'ём іх мы —
А хто ж тады іх дзетак прагадуе?..

— А нас яны памілавалі б, га?! —
Гнеў у вачах апрышкаў, асуджэнне.

«Чужыя ўсе, чужыя...»
і туга,
Празрыстая да галавакружэння,
Туга і стома нейкая
усёй
Істотай Доўбуша запанавала.
Знянацку, як далёкі сон праз сон,
Спяванка да свядомасці дапала:
Візьми, мамо, піску в жменю,
Посій його на каменю...

Калі ён чуў яе і ад каго?
Схавацца, паляжаць бы ціха-ціха...
А спеў, нібы раствораны смугой
Жаўронак, ціха памяць пакалыхваў:
Як той, мати, пісок зійде,
Тоді твій син з війни прийде...

Як Маўка-вераснянка, у сваім
Расшыта-нахарошаным убранні
Пад вартаю спагаднаю хваін
Каля пячоры ад самога рання
Марычка Леся выглядала.
Ен
Сягоння мог і не прыйсці на стрэчу.
Але яна чакаць гатова вечнасць.
Даверліва, як шчырую далонь,
Працягвала бярозка жоўты ліст.
Пашорхвала чырвоная ігліца.

На людзі несла восень — пахваліцца —
Барвовы, з празалотаю, кілім.
У пастражэлай сіняве нябёс
Марудна хмаркі, белыя ягняткі,
Таўклі капыцікамі час...
І рос
Марычкін неспакой ад кожнай згадкі
Пра учарашні вечар Дзвінчукоў,
Пра змову куркулёў у іхняй хаце.
Хутчэй бы хоць Алекса ўжо ішоў!
Цяпер яму так трэ асцерагацца...
І шапкі злотых панству не шкада
За Доўбуша — так даўся ён у знакі.
А покі ёсць каму купляць,
відаць,
І тыя будуць, хто гатоў прадаць
Сваё сумленне за трыццатку звякаў...

Намовіліся ўчора: Мачарнак
З Мікулічына, нейкі лысы Грубас,
Сцяпан Дзвінчук — вясковая ўсё «знаць» —
Самім расправіцца з Алексам.
Рупіць
Спакусны кус, бо грошы «задарма»,
Ды шчэ ў прыдачу абяцанка волі.
А потым... Гэты ж збуйца-атаман
І з імі, як з Дзядушкам з Даўгаполля,
Мог паквітацца барткай і агнём —
Ляжы й трасіся, што — твая чарга мо...

Марычка ўскочыла; з-за камянёў
Данёсся шоргат, быццам пад нагамі.

Нікога... Падалося...
Колькі год
Яна ўжо тут сядзіць так і чакае?..
Крадком рысіным з-за пярэстых гор
Падходзіла — без любага — змярканне...

Бывай, паточак! Дзякуй, што паіў,
Як роска, чыстай, дужаю вадою,
Што несмяротным голасам сваім
Усю зімоўку ад бязлюддзя гоіў.

Да пабачэння, неруш! За прыём,
За ласку, за прытулак ратавальны
Тваёй глушы няздралівай — чалом!
Паблаславі дарогу душ апальных...

Прыгожыя, хоць ты ваду з іх пі,
Убраныя абое па-гуцульску,
У ззянні веснавосці не скупым
Марычка і Алекса йшлі на Вузкі,

На захаваны ў пушчы хутарок:
Там, у сям'і старога пабраціма
Аж да наступнай замятухі зімняй
Марычцы віць цяпер клубкі трывог.

Ішлі.
Па лесе, па крутых я'рах
Сям-там пракідваліся латкі снегу.
Але на дрэвах моцная кара
Ледзь стрымлівала буйства сакабегу.

Але чым ніжай, тым усё часцей,
Тым пераможней сонца прарастала,
Бы сімвалам абуджаных надзей,
Травой, жаўронкам, вадаграем талым.
Алексу ж ціха поўніла тугой,
Што ні цяпер, ні заўтра — аніколі,
Нідзе не могуць прычакаць яго
Зямныя радасці звычайнай долі
Вяскоўца, мужа і гаспадара, —
О як бы ён пайшоў цяпер з сявенькай!..