Генрых Далідовіч - Свой дом

Пачуўшы іхнія галасы, з-за шырмы, што дзяліла пакой на дзве палавіны, выйшаў Чарвякоў — высакаваты, прысадзісты, нават нібы камлюкаваты, з кучомкаю вусоў пад носам, з вялікімі залысінамі, які ўжо час (з ліпеня) у вайсковай форме Чырвонай Арміі. Ён таксама пільна зірнуў у вочы і, хоць маладзейшы, але настаўнік па прафесіі ды ўжо вучаны-правучаны, дык, здаецца, адразу адчуў прыгнечаны стан яго душы.

— На, кінь адным вокам,— сказаў Жылуновіч і, пакуль не было тут жонкі, хуценька выцягнуў з кішэні складзеную газету «Звезда» і падаў яму.— Хоць тое, што абведзена чырвоным алоўкам.

А ў чырвонай рамачцы, якую ён абвёў сам, было такое: «Мы считаем, что белорусы не являются нацией и что те этнографические особенности, которые их отделяют от остальных русских, должны быть изжиты. Нашей задачей является не создание новых наций, а уничтожение старых национальных рогаток. Белорусское же движение является таким воздвижением новых национальных рогаток, не существовавших до сих пор, а поэтому коммунисты не могут в каком бы то ни было виде принимать участие в этом движении».

Прабегшы па гэтым вачыма, Чарвякоў (а ў яго ў гэты час нервова захадзілі жаўлакі) выпрастаў газету: хто ж аўтар такіх «прыемных» і «зычлівых», знаёмых да надакучлівасці і прыкрасці радкоў? Ды сакратар Паўночна-заходняга абласнога камітэта РКП (б) Кнорын. Адзін з тых, хто зусім нецярпімы і да Белнацкома, і да «Дзянніцы».

— Ні на крок не адыходзяць ад сваёй лініі,— зашаптаў з крыўдай і болем Жылуновіч.— Белнаком[ 13 13 Тагачасны варыянт назвы Белнацкома. ] многія бежанскія і салдацкія камітэты па ўсёй Расеі пачалі дабівацца Савецкай Беларусі, а ён, як той дзяцел, дзяўбе і дзяўбе толькі адно: няма, не трэба ніякіх беларусаў — і ўсё! Не падымаць прыгнечаныя нацыі, а дарэшты дабіваць іх!

Чарвякоў моўчкі чытаў далей.

— І пасля гэтага ён — сапраўдны камуніст-інтэрнацыяналіст?! Прыносіць рэвалюцыі, партыі толькі карысць?!

Чарвякоў схмурыў лоб — на пераноссі паглыбіліся тры задуменныя шчыліны.

— Хадзіў з гэтай газетай да Сталіна,— Жылуновіч выказваў свой гнеў.— Хацеў абурыцца: Ленін, РКП (б) за самабудаванне народаў, вы, таварыш Сталін, таксама нібы не супроць, дык чаму і цяпер такое дазваляюць сабе Мяснікоў і яго аднадумцы? Ім што — партыйная лінія неабавязковая альбо ім хтосьці дазволіў эксперымент над намі? Не прыняў. Ён, фыркнула мне машыністка-сакратарка, вельмі затурбавалі і не мае часу разбіраць нашы спрэчкі. А Мяснікова, кажуць, учора дапусціў. І гаварыў з ім не адну гадзіну. Лёгка, як мы добра бачым, трапляе Мяснікоў і да Свярдлова, Троцкага, Дзяржынскага, Пятроўскага...

— Я спачатку думаў: Мяснікоў, Калмановіч, Кнорын, Берсан, Ландар, Алібегаў і іншыя абруселыя іншародцы — незвычайныя людзі. Перамаглі свае нацыянальныя пачуцці і шчыра хочуць інтэрнацыялізаваць усе народы для светлай будучыні,— нібы марудна, а на справе разважліва падаў голас Чарвякоў, садзячыся за стол, на якім стаяла карычневая ваза з галінкаю яшчэ не зусім распушчанага блакітнага зімародка.— Але пачаў прыглядацца, дык пакрыху ўбачыў і іншае: па-першае, яны вельмі ж спяшаюцца, гоняць усіх у інтэрнацыянальны рай сілком, а па-другое, адчулі немалы сверб да ўлады... Канечне, у 1917-м у Мінску, узяўшы ў свае рукі Савет, міліцыю, бадай, і паўтарамільённы Заходні фронт, яны зрабілі нямала для рэвалюцыі, для абароны Петраграда і Масквы. Але ў Смаленску з першых дзён побач з агульным пачалі абачліва дбаць і пра сваё месца пад сонцам: адразу кінуліся-рынуліся ліквідоўваць супернікаў у асобе Смаленскага, Віцебскага і Магілёўскага губвыканкомаў. Маўляў, эканамічныя патрэбы, новая савецкая з'ява патрабуюць, каб іх не было, а вось ім, абласному аб'яднанню, трэба ўмацавацца! У гэтым свербным парыве на сваім ІІ з'ездзе Саветаў нават аб'явілі абласны выканком вышэйшым заканадаўчым органам Савецкай улады ў Заходняй вобласці, пасягнуўшы па тое, што павінна ісці толькі з цэнтра. Хоць Масква стрымлівае, ушчувае: таварышы, хопіць валтузні, хопіць дзяльбы ўлады, ёсць шмат і важнейшых клопатаў, але яшчэ і ў верасні на У Паўночна-заходняй абласной канферэнцыі яны дыскутавалі пра свае, дабіваючыся, каб усё ж падпарадкаваць Віцебск і Магілёў. Таму яны цяпер супраць і Белнакома, і нашай ідэі. Добра ведаюць: Заходняй вобласцю ці камунай будуць кіраваць якраз яны, а вось Беларуссю — можа, і не. Можа, прыйдзецца і саступіць карэнным. З-за гэтага супроць нас і кіраўнікі Віцебскага ды Магілёўскага губвыканкомаў. Асабліва ў Віцебску, дзе, як і ў Смаленску, нават чуць не хочуць пра Белнаком.