Генрых Далідовіч - Жывы покліч [Выбранае]

Пацалаваліся. Але бедны збянтэжыўся, заазіраўся: ці не бачыць гэты пацалунак Зося?

...Дадому Алесь ішоў маўклівы. Маўчаў i Янка. Гаварыла толькі Кастуся. Але яе, лічы, не падтрымлівалі i суседзі, Віця ды Анелька. Бо тыя ўвогуле былі негаваркія.

У хаце ix ужо чакалі. Вымытыя, убраныя па-святочнаму. Вясёлыя. Бацька трымаў у руцэ старую святую кніжачку без вокладак, старыя акуляры з ніткамі замест дужак. Ён быў чалавек набожны, заўсёды на вялікдзень змушаў усіх памаліцца, а тады ўжо садзіцца за стол. Алесь ніколі не адмаўляўся, прымаў усё гэта як нейкую ўрачыстую цырымонію. Адчуваў: добра, што людзі цяпер, пасля доўгага паста, адразу не накінуцца на сытную яду i пітво, а спачатку зробяць святы рытуал. I сёння бацька чытаў нейкую далёкую ад сённяшняга дня гісторыю, лічачы яе вельмі патрэбнай, святой, а яны, родныя, укленчыўшы, слухалі ці паўтаралі за ім.

Пазней, падняўшыся, бацька з усмешкаю акрапіў усіх вярбою. Святою вадою.

— Будзьце ўсе здаровыя, дужыя,— усміхаўся,— i шчаслівыя. Няхай збудзецца ўсё тое, пра што кожны думае.

Пасля падаўся ў хлеў акрапіць i быдла. А кабеты ў гэты час пачалі ставіць па стол прысмакі. Тушанае ўчора, а цяпер ужо астуджанае i парэзанае на скрылі сала ды мяса, бульбу, хлеб, гуркі, капусту, наліснікі, смятану, булкі, сухарыкі.

Калі вярнуўся стары з двара, усе селі за стол. Пачалі са свянцоных яек i солі. А пасля гаспадар, усміхаючыся, наліў усім па кроплі гарэлкі.

5.

Першыя па ўсіх Янкавінах адышліся ад сталоў i выкуліліся на двор дзеці. Трэба ж, каб усе ў вёсцы ўбачылі, хто што мае новае з адзення i абутку, трэба ж пабіцца ў біткі ды паспрабаваць сабраць пабітых яек. Ды i хто, можа, пачастуе прысмакамі — булкаю, сухарыкам.

Сталыя патрошку выпілі, нетаропка пад'елі. Да полудня ўсе з ix будуць дома, пасля, калі ўполудзень уходзяцца, разыдуцца адны да адных у госці. Радня да радні.

У дзяцей на аселіцы рэй вялі ўнукі, дзеці Чорных. Яны сабралі гурт з усіх Янкавін тут, дзе, як i заўсёды на вялікдзень, гуляюць у «чыжыка», у «немца», у «ножык» ці з мячыкам.

Балазе, пад вялікдзень пачалі ўжо добра несціся куры — амаль усе прыйшлі з фарбаванымі яйкамі.

— Ну давайце біцца,— першы параіў пачаць збор яек унук Сцяпана Чорнага Язэп. За яго старэйшы быў Кастусь (той, які нёс з дзедам вязанку дроў з лесу, калі Алесь Нямкевіч вярнуўся дадому з Вільні, які ўражліва слухаў, здзіўляўся, як гэта можа стагнаць зямля). Але Кастусь быў ціхманы, i ім лёгка камандаваў малодшы брат.— Падстаўляйце!

Сам трымаў у руцэ чырвонае яйка, паказваў толькі вяршок — чамусьці не зусім гладкі.

— А ты пакажы, пакажы сваё яйка! — усумніўся Мішукоў Казік, Зосін брат. Ведаў: Чорныя, гэты Язэп найперш, вялікія майстры на ўсякія круцельствы.

— Пакажы, пакажы! — агрызнуўся Язэп, насупуў на вочы брылёўку. Рухавы, дзёрзкі, як i стрыечны дзед, Пятро.— А не хочаш у казы! Давай, Казёл, падстаўляй яйка!

Казлом дражнілі Казіка.

Той падставіў. Язэп лузнуў у нос i спод — Казікава яйка пабілася. Той зморшчыўся, але нічога не зробіш, яйка трэба аддаваць. Аддаў.

— У цябе драўлянае яйка! — папікнуў.

— Драўлянае, драўлянае! — нацягнуў таму аж на нос брылёўку Язэп.— Сам ты, Казёл, драўляны! Давай яшчэ раз біцца.

Але Казік новага яйка з кішэні кароткіх, перашытых з бацькавых, портак не даставаў. Відаць, думаў біцца з некім другім.

Язэп пабіўся яшчэ з некалькімі — i ўсе яйкі пабіў. Выйграў ужо цэлую кішэню. Але пасля ўсе пачалі ўжо прыставаць, каб паказаў сваё яйка. Не паказаў. Дык адмовіліся з ім біцца.

Падышоў Юрась Дземідовіч — малодшы Уладакаў брат. Гэткі самы скалазубы — выпнутыя ўперад зубы ніяк не хавалі i вусны.

— Глядзіце, які чысценькі! — скрывіўся Язэп.— Шляхцючок!

На Юрасю быў новенькі чорны, прысланы дзядзькам з Амерыкі, касцюмчык, белая кашулька i новыя чорныя чаравікі. Астатнія такіх абновак не мелі. Калі хто што i меў, дык самае вялікае толькі ці кашульку, ці брылёўку, ці порткі.

Язэп піхнуў Юрася. Той упаў на яшчэ вільготную зямлю. Падхапіўся. Але не паспеў падняць брылёўкі. Язэп падбіу яе лапцем. Пагнаў па аселіцы. Гурт рушыў за ім. Юрась — у слёзы. Бег за імі, плакаў, а пасля завярнуўся, прыстрашыў:

— Я тату скажу! Ён вам дасць.

— Кажы, кажы! — не збаяўся Язэп.— Скора твайго тату патураць са старасты! Бо ён сабака!

— Сам ты сабака! — асмялеў здалёку Юрась.— Усе вы, Чорныя, галякі, зладзеі i бандзіты! Мужыкі! Галадранцы!

Язэп, нічога не гаворачы, улёг за ім. Юрась — ходу. Так уцякаў, гато, здаецца, i ногі за галаву закідваў.