Вінцэсь Мудроў - Зiмовыя сны

- Ты ещё тут будешь...

Кроў прылiла да твару, балюча загрукала ў скронях.

- Мальцы, ды я ж нiчога... У мяне тут зяць на заводзе робiць. Хведзька Лiхаманаў. Можа ведаеце?

- Руб-двадца-ать... руб-тридца-ать, - прасьпяваў, расьцягваючы зыкi, здаравiла, але, забыўшы, вiдаць, апошнюю лiчбу, сьцiснуў кулакi й малiтоўна заенчыў:

- Ну что его - вырубить н-нах-х...?

- Капусту давайте, йоп... - гукнулi з натоўпу, здаравiла расчаперыў пальцы, зьбiраючыся лiчыць тую "капусту", але ў гэты момант хтосьцi стукнуў яму па локцю i капейкi з гучным звонам сыпанулi на падлогу.

- Мальцы... ды я ж нiчога... - ужо зусiм зацкавана пралепятаў Яўхiм i здаравiла, утаропiўшы на яго свае налiтыя крывёю вочы, страшным голасам прастагнаў:

- Уйди н-нах-х..., казлина старая...

Уваччу iзноў пацямнела. Выпусьцiўшы з рук валiзу i невiдушча матлянуўшы рукамi, Яўхiм рушыў да дзьвярэй, ступiў на парог i, губляючы прытомнасьць, налёг сьпiнаю на дзьвярны вушак. Хвiлiну ён стаяў так, а потым стаў саслiзгваць па вушаку, апускаючыся долу, аж пакуль не знайшоў сабе прытулак на асьлiзла-халодных прыступках. А яшчэ праз хвiлю да яго падышоў малады мiлiцыянт i, схапiўшы за руку, уладна запытаўся:

- Что... нажрался?

Яўхiм разьмежыў павекi i ўбачыў зьнявечаны твар палкоўнiка Хамiцкага. Цi то ваўкi, цi то лiсы адгрызьлi палкоўнiку нос, ад'елi верхнюю губу i палкоўнiк, здавалася, пасьмiхаўся яму - адтуль, з таго сьвету, - выставiўшы свае пракураныя жоўтыя зубы.

Ён правёў рукавом па заiнелых пятлiцах, i, замест трох палкоўнiцкiх "шпалаў" у вачох паўсталi чатыры рубiнавыя ромбы. Страшная здагадка працяла сьвядомасьць. Ён усiм целам падаўся назад i ў гэты ж мiг адчуў нечы жалезны спохват. Нехта ўшчаперыўся ў руку вышэй локця i Яўхiм, з жахам зiрнуўшы на сувора-бязьлiтасны, колеру пажоўклага газэтнага фотаздымка твар, бязгучна прашаптаў:

- Таварыш камандарм... Сямён Канстантынавiч... пусьцiце!

Але клюшня з двума ад'едзенымi пальцамi яшчэ ямчэй ушчаперылася ў руку, навец пасьмiхнуўся чорнымi вуснамi й душа Яўхiмава, ратуючыся ад той усьмешкi i ад тых жалезных шчымётаў, вылецела, як i сорак гадоў таму з грудзiны i ўзьнялася ў паветра. Хвiлiну душа вiсела па-над ганкам, потым пакружляла разам са сьняжынкамi па навакольлi i, даўшы разьвiтальнага кругаля вакол ускудлачанай галавы здаравiлы, якi выйшаў з крамы i ляпаў далоньмi па сьцёгнах, шукаючы запалак, паляцела ў шэрае прадоньне - туды, дзе нараджаўся i адкуль падаў долу цёплы беларускi сьнег.

1996 г.

Нарадзіўся 11 верасьня 1953 г. у Полацак. Беларускі літаратар і журналіст, актыўны ўдзельнік руху самвыдату ў 1970-1980-я, крытык камуністычнай нацыянальнай папітыкі, цярпеў ад перасьледаў з боку КГБ.

Дзяцінства і юнацтва М., сын савецкага афіцэра (расейца па нацыянальнасьці), правёў на радзіме маці ў Беларусі. У старэйшых клясах сярэдняй школы № 2 Наваполацку ён ужо быў вядомы ў моладзевым асяродку як чалавек, што крытычна ставіўся да савецкае рэчаіснасьці і адчуваў у сувязі з гэтым ціск з боку адміністрацыі, непасрэднай прычынай для якога паслужыла вывешваньне на школьнай дошцы аб'яваў праграмаў передачаў «Голаса Амэрыкі», «Радыё Саабода» і іншых заходніх радыёстанцыяў. .

У пэрыяд вучобы ў Наваполацкім політэхнічным інстытуце стаў ініцыятарам выданьня рукапіснага літаратурна-мастацкага часопісу «Блакітны ліхтар». Разам з групай аднадумцаў (Валеры Шлыкаў, Анатоль Рыбікаў, Андрэй Грабаў і інш.) выпусьціў у 1971-1974 15 нумароў часопіса. Нумар, цалкам падрыхтаваны М., зьмяшчаў ягоныя меркаваньні па праблеме беларускай мовы і яе пэрспэктываў ва ўмовах СССР. Поруч з чыста літаратурнымі матэрыяламі ў часопісе пастаянна зьмяшчаліся публіцыстычныя творы, дзе крытыкавалася праводзімая ў Беларусі палітыка русіфікацыі. У адным са сваіх вершаў М. параўнаў беларусаў са зьніклым народам этрускаў. .

Часопіс паступова павялічыў лік аўтараў і акрамя Полацку і Наваполацку дастаткова шырока чытаўся і меў рэзананс у Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце і іншых менскіх вышэйшых установах. У 1974 на сьлед часопісу выйшаў КГБ. У вачох гэтае інстытуцыі ўяўляла грамадзкую небясьпеку ўжо сама беларуская мова моладзевага альманаху, які выходзіў у «інтэрнацыянальным сацыялістычным горадзе», у якасьці якога Наваполацак паказваўся афіцыйнай прапагандай. Усе нумары «Блакітнага ліхтара» былі канфіскаваныя. З М. і інш. выдаўцамі былі праведзеныя «прафіляктычныя гутаркі», у выніку чаго выпуск часопіса прыпыніўся. .

У 1976 М. скончыў Наваполацкі політэхнічны інстытут. Па прычыне палітычнай ненадзейнасьці яму было адмоўлена ў прыёме на працу на Наваполацкі завод «Вымяральнік», які належаў да ліку «абаронных» прадпрыемстваў.