Валянцін Акудовіч - Дыялогі з Богам

— Цяпер ідзі сам, — сказаў. І чалавек пайшоў.

Ён не запальваў святла. Сядзеў на зэдліку ля печы, марнаваў тытунь, цвіркаў слінай на вуголле і, падахвочваючы агонь трэскамі, думаў, што гады ў дарозе, як трэскі: зырка гараць, але хутка згараюць.

— Ты шкадуеш аб гэтым? — спытаў агонь.

— Чаго там шкадаваць, — сказаў чалавек і кавалкам сталёвага прэнта паварушыў прысак.

Гаючае святло пляснула ў сырыя куты хаты, загудзеў комін.

— Што згарэла, тое не згніло, — суцешыў агонь.

Чалавек нічога не адказаў, перакуліўся ў мінулае, спрабуючы ахапіць яго цалкам, але разбэрсаныя па свеце гады не збіраліся ў жыццё. Вусны чалавека пакутліва перасмыкнуліся, і ён зноў сплюнуў на вуглі.

— Я ўмею варыць бульбу і смажыць сала, — раптам нагадаў агонь.

— Што з таго, калі я на ўсё забыўся, — роспачна прамармытаў чалавек.

— Але ты навучыўся нечаму іншаму, — лагодна азваўся агонь.

— Я навучыўся швэндацца па свеце і не заўважаць, як ацярушваецца пад ногі жыццё...

На гэты раз прамаўчаў агонь.

Трохі пазней чалавек акрыяў і як бы запытаўся:

— Хіба крама яшчэ не зачынена? Можна было б купіць торбу бульбы і кавалак сала.

— Крама ўжо зачыненая, але побач спагадлівая суседка, — падказаў агонь.

Чалавек не пайшоў да суседкі, ён перастрэў яе на другі дзень ля студні. Клубы жанчыны калыхаліся, як вёдры, і ён запытаўся:

— Ці можна ў вас напіцца?

— Толькі трэба зайсці ў хату, я падам кубак.

— У вас прыгожыя фіранкі на вокнах, — пахваліў ён, трымаючы яе на ходніку.

— Напэўна, вы бачылі прыгажэйшыя.

— Увесь ранак яны чамусь калыхаліся.

— Гэта скразняк.

— Трэба шчыльней зачыняць дзверы.

— Я не баюся скразнякоў.

— У вас не знойдзецца голкі з ніткай? Я добратакі абнасіўся ў дарозе.

— Чаму ж не. Я шыю і людзям, і анёлам.

— Я ўпраўлюся сам, мне б толькі начынне...

— Мы наглядалі за вашай хатай, але думалі, што яна абтрусіцца, пакуль вы вернецеся. Хата без гаспадара, як сабака, хутка дзічэе.

— Чалавек без хаты — таксама.

— Яе можна яшчэ паправіць.

— Хату паправіць можна...

— То хадзем, я дам напіцца.

— Дзякуй, я трохі пазней зайду.

— А вам не расхочацца?

— Піць, можа, і расхочацца, але голка з ніткай усё роўна будуць патрэбнымі.

Хлеў ад самых дзвярэй быў завалены ламаччам. Ён перакінуў сёе-тое з кута ў кут і вызваліў з-пад рыззя варштат.

— Чаго я сюды прыйшоў? — запытаўся чалавек.

— Я сам хацеў пра гэта запытацца,— сказаў варштат.

— Ну, то пытайся.

— Твой бацька збудаваў жытло, выкапаў студню, змайстраваў варштат. А што зрабіў ты?

— Я бавіўся жыццём, як цацкай, пакуль не апрыкла. А цяпер вось думаю, якога яшчэ ражна мне трэба. Ты не ведаеш?

— Чалавеку нічога не трэба, абы было што рабіць. А работа ёсць заўсёды. Таму чалавеку нічога не трэба.

— Хіба чалавек — усяго толькі прылада?

— Чалавека выпраўляюць сюды не на пагулянку. Так лічыў твой бацька. І той, хто не лянуецца, будзе мець пасля ласку на тым свеце, а лайдака зноў вернуць, каб рабіў тут самую брудную работу.

— Мне хапіла аднаго разу, болей я не хачу.

— Тады бярыся за справу. Можа, яшчэ паспееш...

— Каб жа я ведаў, за што мне брацца...

— А чаму цябе навучылі?

— Хадзіць па дарогах і без дарог.

— Хада — гэта не работа, хада — гэта шлях да работы. А калі ты прыходзіў, дык што там рабіў?

— Калі я прыходзіў, то ішоў далей.

— Дык ты пасвіў вецер, — здагадаўся варштат.

На падворку суседа бязладна скакала сякера. Ён падумаў, што яму не абысціся без сякеры, і пайшоў праз дарогу да суседа.

Пасярод занядбанага двара стаяў маленькі вазок з брызентавымі крыламі. Дробны, як згублены грошык, гаспадар кінуў абчэсваць бярозавы калок і з ахвотай патлумачыў:

— Раней я хацеў змайстраваць драбіну на неба, але пасля ўзважыў: ну, усцягнуся туды, і што? Буду сядзець на драбіне, як жаба на карчы.

— Калі паляціш, накінь кажух. На небе халадней, чым на зямлі.

— Я сена нацерушу і посцілкай падаткнуся.

— А куды табе трэба?

— Абы ад зямлі адарвацца. Каб ты адно ведаў, як яна мне апрыкла.

— Ці вернешся?

— Не ведаю. Дзяцей у мяне не было, а жонка памерла. Цяпер куды закарціць, туды і палячу. Ніхто за крысо не трымае.

— Сякеру з сабой возьмеш?

— На халеру яна здалася? Яшчэ зваліцца каму на галаву.

— Ну, тады ляці.

— Можа, дзе жонку сустрэну...

— Жанчыны на неба рэдка трапляюць.

— Хто ведае? Людзі чаго толькі не чаўпуць, а як яно на самай справе бывае, хто ведае?

Сонца было лагодным, а далеч — празрыстай. У накірунку выраю шуганула ладная сціжма ластавак і зноў запанаваў спакой.