Адам Глобус - Толькі не гавары маёй маме

— Красаўскас быў заўсёды знерваваны. Ён таму i плаваннем заняўся, каб нервы супакойваць. Стаiм з iм, на практыцы, пiшам эцюды. Поле, дрэвы, касцельныя вежы... Падыходзiць пастух. Во, i падобна выходзiць, як у жыццi. Красаўскас зрывае аркуш з планшэта, шкуматае, iрве на дробныя кавалкi, топча... Пастух пудзiцца, уцякае. У Красаўскаса нервы слабыя.

Тук-тук... Ігнацэвiч Трахiм Дзянiсавiч памёр улет­ку. Зусiм выпадкова я зайшоў у Палац мастац­тва i ўбачыў ягоную вальтэраўскую ўсмешку, забраную чорнай тлустай рамкай. Блага, калi вы­кладчыкi памiраюць на пачатку лета, усе студэнты на практыцы, i няма каму правесцi iх у апошнi шлях. І робiцца млосна, калi пачуеш...

— Тут адзiн памёр, ты яго не ведаеш, але, можа, пастаiш каля труны. І на кветкi, пакладзi, быццам знак павагi.

Усё гэта непрыстойна, як i ўвесь Палац мастацтва, як i ўсе, хто там працуе, — непрыстойныя, як i ўсе, хто вывешвае на мёртва-гiпсавых сценах свае мёртванароджаныя карцiнкi, — гiдкiя.

Божа, даруй беларускiм мастакам грахi. Асвяцi iх святлом сваiм! Растлумач iм, што цень на саборным крыжы цямнейшы за святло на труне. Малюся за iх, бо люблю iх. І малю Цябе, стваральнiк сусвету, даруй iм, бо не ад сатаны памылкi iхнiя i няздатнасць iхняя, а толькi ад неразумнасцi, наiўнасцi ды бязмежнай тупасцi! Аман!

Тук-тук... Тук-тук... Менавiта алоўкам я па­стукваў у касаватае акенца карчмы «Шынок у Лявона». Была гарачыня, я вяртаўся з працы дамоў праз Камароўскi рынак. І мне захацелася з’есцi шашлык. Дым i водар смажанiны над стракатым натоўпам, што ўсё набывае i ўсё прадае. Куплю валюту! Прадаецца падстаўка пад тэлевiзар. Кава замежная. 100 г — 100 р. А мне захацелася мяса. Страўнiк сцiснуўся i падпоўз пад сэрца. Давай есцi! Давай жэрцi! Мяса, мяса, мяса хачу! У рабрысты сподак блiскучымi ад сала пальцамi мне паклалi мясных камякоў. Трэба хвалiць тое, што ясi! Цудоўнае, сакавiтае, добра прасмажанае... І пякоткi не будзе, ад полiўкi я паспеў адмовiцца. У гандляркi шашлыкамi тоўстыя лыткi ў рагах гразi. Павярнуўся ў другi бок i разглядаў вiтрыны мэблевай крамы.

— Смак дзiўны!

— А ў мяне адны жылы!

Суседзi па стале — пралетарыi. Іх не навучылi хвалiць тое, што ясi. А мяне навучылi, i таму я...

Няма дрэва, каб пастукаць i не сурочыць. Смак сапраўды дзiўнаваты, салодкi... Шпурляю сурвэтку на зямлю, а мог i ў сметнiцу. Маленькае паскудства. А вось i вялiкае: жабрак сядзiць на прыступках падземнага перахода, грэецца на сонцы, падкасаў нагавiцы i нiбыта крычыць... «Глядзiце ўсе на мае распухлыя ногi ў гнiлых струпах! Я не магу хадзiць! Я — iнвалiд! Гной цячэ ў мае чаравiкi! Грошы давай, беларускiя, расейскiя, амерыканскiя — усе давай!»

А я наеўся чалавечыны! Блiскавiца працяла патылiцу. Дакладна. Паскудзiна з бруднымi лыткамi накармiла мяне вялым чалавечым кумпяком. У яе такiя востранькiя iклы i шырачэзны рот. Такая ўсё зможа. Разбярэ мужчыну, як кабана, i не скрывiцца. Трэба дэзiнфекцыю правесцi. Спiрт толькi лiтрамi, таму гарэлка, сто грамаў, больш чым дастаткова.

Вось i «Шынок у Лявона», тук-тук-тук... Квiток за сорак рублёў, i я ў прахалодных сутарэннях. Гарэлкi няма, ёсць каньяк. Даплачваю i праводжу санiтарную апрацоўку вантробаў. Хух, можна супакоiцца, пасядзець на лаўцы за аблiтым пiвам сталом i згадаць Галiну Гласаву. У апрацаванай спiрытусам свядомасцi ўзнiклi белыя i краплачныя нацюрморты нябожчыцы Гласавай. Як хутка мае настаўнiкi адышлi за чорную мяжу! Але п’янаму лягчэй i нават прыемна згадваць нябожчыкаў. Вось i Гласава з яе нацюрмортамi, якiя некалi даўно вiселi на сценах «Шынка ў Лявона» i радавалi нецвярозых мiнчукоў i гасцей сталiцы. Гладышы. Кветкi. Гронкi арабiны. Ручнiкi з узорамi, крыжамi i пеўнямi. Дзе яны? У цвiлых складах, за слiзкiмi скрынямi з-пад гнiлых памiдораў? Гэта ў горшым выпадку. А можа, нацюрморты Гласавай пасля спiсання ўпрыгожваюць сцiплы дамок на лецiшчы дырэктара «Шынка ў Лявона», якога, даю гарантыю, не завуць Лявонам, бо ў набрынялым расейшчынай Мiнску ён можа быць толькi Леанiдам. А хутчэй за ўсё, нацюрмортаў няма, яны аблушчылiся i абляцелi, як букеты ў цёплым пакоi. Яны толькi ў маёй маладосцi засталiся яркiя i лакiраваныя, свежыя i жывыя. У тых гадах, якiя вызначылiся словам «гiдлiвасць».

Ты сама прасiла расказаць, i споведзь будзе няпоўнай, калi не згадаць яшчэ два выпадкi, якiя я стамiўся насiць у сабе.

Мяне калоцiць, калi ўспомнiцца даглядчыца з дзiцячага садка. Як я ненавiдзеў яе! Даглядчыца цягала за сабою цэлыя аблокi смуроду: вострае тхненне хлоркi, лiпучы дух закарэлага посуду, саладжавая пякучасць распушчанай у вадзе гарчыцы... Пакамечаны халат, упрыгожаны бурачковымi плямiнамi ад вiнегрэту, сядзеў на ёй коса. Мусiць, гузiкi прышывалiся не на тое месца. А здаралася, што даглядчыца наогул не зашпiляла халат. Тады памiж заплямленых маннай кашаю фалдаў ружавела бруднаватая сарочка, пад якою цямнела ў мiжножжы валасяное пакрыццё. Каламутныя, зусiм без зрэнак, вочкi ўвесь час за кiмсьцi сачылi, некага падпiльноўвалi, яны ўвесь час круцiлiся, як маленькiя глобусы мёртвых планет, на шырокiм фактурным тварку, пабiтым струпкамi. Але самае агiднае было бачыць не зеленкаватыя галоўкi воспiнак, а вялiзны апёк на караткапальцай руцэ. Ад самай далонi i па локаць рука даглядчыцы нагадвала самаробную сялянскую каўбасу, нiбыта нехта сквапны напхаў у танюткую плеўку кiшкi аднаго сала.