Анатоль Бароўскі - Пякельны рай

— Ты мне пра канцлагер расказваеш такія рэчы? — не вытрымліваю я. — Ды ці можа такое быць у нашым хаця і былым сацыялістычным грамадстве?! Ты паклёп узводзіш на нашую рэчаіснасць. Дзе, у якой дзіцячай установе было такое?

Пятрусь як і не чуў маіх слоў. Тым жа размераным тонам працягваў сваю споведзь. Я адчуваў, як па маім целе пачыналі бегаць мурашкі-палямуды і кусаць мяне, запускаць у цела кропелькі атруты. Няўжо я сляпы быў, што такога не заўважаў? Ці не хацеў заўважаць, а мяне прымушалі пісаць толькі пра шчаслівае дзяцінства савецкіх піянераў?

— Чамусьці сярод ночы Таццяна любіла хадзіць сярод нас голая — у чым маці нарадзіла. Але мала таго, яна выбірала сярод нас, хлопчыкаў, некага, хто ёй падабаўся, і распранала яго, садзіла на сябе. Лажыла на сябе і моцна прыціскала да свайго цела, абдымаючы нагамі. А потым дзіка енчыла і знясільвалася, адпускала хлопчыка ад сябе.

Побач са мной быў ложак Нэлі Лелюковай, якая жыве ў Гомелі. Яна, як магла, супакойвала мяне, хаця ж сама перад гэтым плакала ад невыноснага болю — заціскалі пальцы ў дзверы за непаслухмянства, шаптала: «Петрык, мы выстаім, мы ўсё вытрымаем — Бог усё бачыць...»

Нас білі пастаянна. Білі часцей ноччу, пад раніцу, а то пужалі, падкраўшыся нечакана да ложка, насунуўшы на твар нейкую страшную маску... Прымушалі мыць падлогу, туалеты, нават мыць ніжнюю бялізну той жа Таццяне... І кожным разам над нашым вухам гучала адно і тое ж пагрозліва-караючае: «Паспрабуйце толькі каму паскардзіцца, ноччу прыдушым, ніхто і ведаць не будзе...» Я ўпэўнены сёння, што яны спраўдзілі б сваю пагрозу, каб нехта з нас паспрабаваў некаму сказаць. Таму ж дырэктару нашага дашкольнага дзіцячага дома. Але яна так рэдка сустракалася і гаварыла з намі, што мы не ведалі, хто і дырэктар і ці ёсць такі...

Я баяўся спаць у ложку і запаўзаў кожны раз пад яго. Баяўся, што зноў будуць прывязваць да металічных пруткоў ложка пякучымі вяроўкамі і біць металічным дроцікам па пятках. Чамусьці яны любілі гэтае пакаранне — біць па пятках. Не ведаю і сёння — чаму ў жанчын жыла такая лютая нянавісць да нас, безабаронных дзяцей? Яны ж нараджаюць нас, даюць жыццё. Тады жанчыны — гадзюкі? Бо і гадзюка, нараджаючы сваіх гадзючанят, выціскаючы іх з жывата, ловіць на ляту і з'ядае...

Калі ж я чую, як здзекуюцца з маіх сяброў, не вытрымліваю, крычу што ёсць сілы: «Не біце іх, яны слабенькія, хворыя, не біце!..» Тады яны яшчэ больш балюча спаганяюць зло на мне. Плачуць Колька Шаўчук, Славік Ярмоліч, Алёнка Скрыпчанка, Нэля Лелюкова, просяць пашкадаваць іх, не біць так балюча... Але тая ж цётка з высокай прычоскай выганяе нас зноў на вуліцу — на мароз, босых і голых, гыркае на нас, зачыняючы дзверы: «Будзеце ведаць, як не слухацца, — дэбілы, падзаборнікі!..»

На тым Страшным судзе пацвердзяць пра тыя здзекі і катаванні мае сябры і сяброўкі, якіх лёс параскідаў па зямлі, але ні яны, ні мы не згубіліся, падтрымліваем сувязь між сабою. Яны не дадуць схлусіць, не дадуць зманіць і пацвердзяць, што я не шызік, што я нармальны чалавек, што не з'ехаў з глузду ад тых здзекаў, пацвердзяць, як мы пакутавалі ў дзіцячым дашкольным доме, што ў Навабеліцы, на ўскраіне Гомеля...

Немаўляткам здала мяне мая мама ў дзіцячы прыёмнік.

Як і старэйшага брата Юрку.

— У цябе і брацік ёсць?

— Ёсць, Антон. Толькі я яго ніколі не бачыў. Як і маму.

— Як такое можа быць, Пятрусь?

— Значыць, можа. Самую ж маму спалярушавала, і яна не магла даглядаць нас. А нарадзіліся мы ад розных мужчын, якія не былі мужамі для яе... Так сказалі мне пасля людзі. Я быў у дзіцячых дамах Жодзіна, Цярухі, Кармы, а апошняе — Рэчыцкая школа-інтэрнат, ад якой таксама ўспаміны не з лепшых... Я ўсё жыццё буду памятаць толькі адно: здзекі, абразы, катаванні. Не ведаю, у якім савецкім падручніку педагогікі было закладзена такое, але тое мы паспыталі на сваёй скуры. «Свіння», «падонак», «казёл», «падзаборнік», «дэбіл» — гэта далёка не ўвесь пералік эстэтычнага лексікону настаўнікаў і выхавацеляў. Каб жа я запісаў іх выразы на твой дыктафон, ты б ачмурэў ад іх тупасці і нянавісці да малых дзяцей. Усё было скіравана толькі на адно: падавіць дзіця, яго волю, прынізіць, зняважыць, растаптаць самыя светлыя пачуцці і імкненні, не пакінуць і іскрынкі нечага чалавечага.

Чаму, чаму дарослыя людзі, асабліва жанчыны, атрымлівалі неймавернае задавальненне ад таго, калі бачылі, як на нашых вачах выступалі слёзы пасля таго, як нас выводзілі з душэўнай раўнавагі і мы зрываліся?.. А ім зноў жа была прычына жорстка караць нас — за грубасць, за супраціўленне... Каралі не фізічна (мы ўжо трохі падраслі, маглі паскардзіцца альбо даць і здачы, хаця б грызануць крыўдзіцеля зубамі), а маральна, словам і аўтарытэтам, пасадай і бяздушнасцю...