Іван Мележ - Мінскі напрамак. Том ІІ

Баумволь папрасіў пакінуць пры ім дзеншчыка, які быў узяты ў палон разам з ім.

— Добра. Я загадаю, каб дзяншчык быў пры вас, — адказаў уступчывы Шчарбацюк. — Больш няма просьб?

О, не, — у генерала ёсць яшчэ адна просьба. Можна сказаць, самая жаданая.

— Я даўно збіраўся наведаць сям'ю і адпачыць. Мой дом у Мюнхене бамбардзіроўшчыкі разбілі,— мая сям'я пераехала ў Кётцынген. Амаль цэлы год яна ўжо ў Кётцынгене... Я хацеў бы, каб рускае камандаванне дазволіла мне паехаць на некаторы час... у Германію. Мне трэба наведаць сям'ю і адпачыць...

Генерал-маёр, пачуўшы гэта, паглядзеў на свайго палоннага з падазронасцю: ці не адбілі ў яго апошнія баі рэшткі розуму? У Германію захацеў, адпачыць!

Што адказаць яму, гэтаму нахабе? Шчарбацюк на хвіліну задумаўся.

— Наша камандаванне, я спадзяюся, магло б даць згоду на гэта. Мы хацелі б, каб у Германіі ведалі аб становішчы ў рускім палоне. Але... відаць, нямецкае камандаванне не дазволіць...

Генерал-маёр, якому хацелася хутчэй перайсці да справы, каб не траціць марна часу, рэзка змяніў кірунак размовы:

— Як вы ацэньваеце становішча германскіх войск у Беларусі?

— Нашы войскі перажываюць вялізны ўдар. Я павінен сказаць, — становішча іх вельмі цяжкае... Аднак не безнадзейнае,— дадаў пасля паузы Баумволь.

— Што ж, вы лічыце, неабходна вашым войскам?

Твар Баумволя стаў жорсткім і цвёрдым.

— Біцца да канца!

Генерал-маёр, стрымліваючы іранічную ўсмешку, пацікавіўся, чаму ў такім разе Баумволь кінуў войскі.

— Ці не думалі вы, кінуўшы дывізіі ў смяротнай небяспецы, аб тым, каб выратаваць сваё жыццё?

— Не, я хацеў прабрацца да сваіх, каб... стварыць новую дывізію.

— Але ж вы кінулі на смерць ранейшыя... Тысячы салдат!..

— Гэта не мае значэння. Вайна не абыходзіцца без ахвяр...

— Без гэтых, я думаю, яна абышлася б. Іх ахвяры не патрэбны ні вайне, ні Германіі... — Шчарбацюк памаўчаў. — Вы можаце жыццё многіх з іх выратаваць. Перад імі стаіць небяспека — бязглузда загінуць. Бязглузда, паўтараю, таму што становішча іх — і ўсіх вашых войск — безнадзейнае. Мы не выпусцім адсюль ніводнага салдата ці афіцэра. Ніводзін з іх не вырвецца з акружэння. Або ў палон — або смерць. Палон цяпер — самае разумнае. Вы добра ведаеце гэта... — камандарм адразу сурова скончыў: — Камандаванне арміі даручыла мне прапанаваць, каб вы звярнуліся да акружаных войск з заклікам спыніць супраціўленне.

— Я не падпішу звароту, каб спыніць супраціўленне.

— Гэта канчаткова?

— Так.

Баумволь прамовіў такім тонам, што гаварыць больш аб гэтым не было патрэбы. Генерал-маёр устаў, прамовіў холадна:

— Ну што ж! Мы іх прымусім капітуліраваць... і без вашага звароту.

1...

Ермакову неспадзеўкі давялося дзень паездзіць сярод англічан. Яму па просьбе гасцей, якім чамусьці захацелася, каб з імі быў хто-небудзь з вядомых партызан, са згоды партызанскага камандавання давялося суправаджаць іх.

Афіцэры англійскай місіі ўвесь дзень аглядалі Мінск. Мінск быў самым значным горадам з тых, якія ім давялося бачыць за сваё падарожжа. Яны аб'ездзілі розныя кварталы горада, палазілі ў нямецкіх дотах, дзотах, пахадзілі каля штабялёў бомб ля Дома Урада, знялі адзін другога многа разоў, выбіраючы арыгінальныя мінскія мясціны і будынкі, з дымам, з дротавымі агарожамі, дотамі, і цяпер, едучы адсюль, напэўна, лічылі, што горад ведаюць. Нічога цікавага: руіны, запусценне. Усё гэта ўжо не раз даводзілася бачыць.

Яны спяшаліся. Гітлераўцы маглі ўночы бамбіць Мінск, і падарожнікі не хацелі рызыкаваць. Пачынаўся вечар,— непрыкметна гусцеў цёплы санлівы прыцемак; у ім руіны здаваліся асабліва панурымі.

Ермакоў, які быў у першай машыне поруч з шафёрам, пачуў абрывак размовы:

— Вы кажаце, што мы — жорсткія, не гуманныя...— горача гаварыў наш маёр, што сядзеў ззаду з капітанам-англічанінам. — А хіба гэта гуманна, — вось гэта, бачыце, пустэча з абодвух бакоў? Тут былі раней вуліцы, сады, бегалі дзеці.

Ермакоў, быццам словы адносіліся да яго, мімаволі паглядзеў на вялізны пустыр, што раскінуўся па абодва бакі рэчкі. Можна было падумаць, што гэта поле ўжо, але далей на шэрані неба акрэсліваліся цёмныя абрысы вялікіх будынкаў.

— Яны паступілі кепска, не спрачаюся... — спакойна, роўным голасам адказаў капітан, прозвішча якога было Харпер. — Гэта не па-джэнтльменску. Я наогул заўважыў, што ў бошаў кепскія манеры і многа грубага нахабства. У іх, акрамя іншага, вельмі не хапае культуры... Я маю на ўвазе культуру паводзін... Тут яны поруч з англічанамі здаюцца проста нейкімі недарэкамі, невукамі, якія не ведаюць, што такое цывілізацыя і проста — прыстойнасць. Вы не згодны са мной? Не?