Іван Мележ - Мінскі напрамак. Том ІІ

— Што было, сержант Бейтс, таго не выкінеш... Добра, што цяпер між нас дружба. Мы, рускія, хочам, каб яна была доўгай.

— Я, паверце, — таксама! — ён прыслухаўся: ззаду маўчалі. -— Чорт, ці доўга яшчэ нам трэсціся? Мне, прызнацца, ужо хочацца напоўніць страўнік...

— Хутка прыедзем. Гэта недалёка...

— Хэлло, Ермакоў! — крыкнуў ззаду капітан. — А мы правільна едзем? Не пападзем мы ў «госці» к фрыцам?

— Спадзяюся, што не...

Ермакоў задумліва пазіраў, як наперадзе па асфальце бягуць ад фараў дзве варухлівыя жоўтыя плямы.

2...

Уранку англічане даведаліся, што нашы часці ўзялі ў палон некалькі нямецкіх генералаў. Афіцэры ваеннай місіі папрасілі наладзіць сустрэчу з палоннымі.

Сустрэча адбылася ў вёсцы Красты. У прасторным і светлым пакоі, што займаў амаль палову таго дома, дзе англічане начавалі, сабралася трое нашых афіцэраў і некалькі англічан. Побач з гэтым пакоем быў другі, у якім стаяў ложак і вісеў каля дзвярэй, нібы знарок кідаючыся ў вочы, дарагі персідскі халат кагосьці з англічан. Праз гэты пакой па адным прыводзілі палонных. Калі немцы паяўляліся перад «гасцямі», наш афіцэр коратка дакладваў пра іх: прозвішча, чын, пасада, калі ўзят у палон.

Ермакову давялося быць тут пры размове англічан з некалькімі генераламі.

— Баумволь, генерал-лейтэнант, — далажыў афіцэр, калі ўвялі чарговага палоннага.

Баумволь увайшоў у пакой, агледзеў з-за акуляраў цікаўных «гасцей» халоднымі вачыма, у якіх востра паблісквалі агеньчыкі насцярожанасці. Твар генерала быў нерухомы, як маска, — на ім больш за ўсё кідаўся ў вочы выраз непрыхільнасці да «гасцей», якую палонны і не стараўся хаваць. Ён, здавалася Ермакову, быў цяпер чымсьці падобны да непрыручанага звера, якога прывялі паказаць людзям.

— Баумволь?.. Мы чулі пра вас. Чулі, як пра аднаго з найбольш разумных генералаў праціўніка, — прамовіў паважна і ветліва англічанін-генерал, як бы стараючыся падбадзёрыць палоннага. Англічане бесцырымонна разглядвалі былога ўпаўнаважанага, чакалі, што ён скажа.

Баумволь не адказаў, — ён ганарліва прапусціў пахвалу без увагі. «Самалюбівы!» — падумаў Ермакоў.

— Як ваша, генерал, здароўе?.. Хоць — вы, напэўна, як салдат, не прывыклі скардзіцца на здароўе, ці не праўда?

— Не, — буркнуў Баумволь.

Палонны быццам не заўважаў апечнай ветлівасці англійскага дыпламата. Англічанін, відаць, імкнуўся прыдаць афіцыйнай размове, якая павінна непрыемна казытаць хваравітае самалюбства гітлераўца, тон паўсвецкай гутаркі. Ермакоў заўважыў, што Баумволь знарок не прыняў гэтага тону, стараючыся трымацца з вайсковай рэзкасцю.

— Вы не хочаце закусіць, генерал?— дыпламат кіўнуў голенаю галавою на столік, што быў побач з тым, за якім сядзелі афіцэры. На століку завабліва ляжала розная закуска, над якой узвышаліся серабрыстыя галоўкі пляшак з віном.

Баумволь адвёў вочы ад століка, мармытнуў, што ён не хоча есці.

— Ну, што ж, значыцца, нашы рускія саюзнікі паклапаціліся пра гэта... — англічанін ветліва ўсміхнуўся нашым афіцэрам, потым зноў зірнуў на Баумволя. — Тады раскажыце, калі ласка, пра сябе...

— Гаварыце больш дакладна.

— Нас цікавіць ваша жыццё, натуральна, ваеннае жыццё. Якімі вы, напрыклад, часцямі камандавалі?

Баумволь, панура пазіраючы проста перад сабой, неахвотна і коратка адрапартаваў.

Таксама ж коратка ён адказваў на пытанне пра ўзнагароды.

— Немцаў напаткала тут вялікае паражэнне, — загаварыў англічанін раптам пра іншае. — Чым, па-вашаму, тлумачыцца такі поспех, выдатны, бліскучы поспех нашых саюзнікаў — рускіх?

Гэта, відаць, вельмі займала генерала-дыпламата, бо такое пытанне ён задаваў кожнаму палоннаму. У чым сакрэт перамогі савецкага войска, на думку немцаў? — генерал шукаў адказ на гэта, як ключ да разгадкі таямніцы, якую так неабходна было ведаць. «Як гэта назваць — легальная разведка, ці што?» — мімаволі падумаў Ермакоў, адчуваючы, што роспыты былі ўжо не з простай цікаўнасці...

«Ключ» аказаўся над меру складаным. Палонныя гаварылі ўразнабой: адны тлумачылі ўсё тэхнічнай сілай Савецкай Арміі, другія тым, што ў рускіх больш войска, адзін ва ўсім вінаваціў нямецкія флангі, якія быццам бы кепска былі прыкрыты. Некаторыя панура прызнаваліся, што рускія камандзіры аказаліся мацней за немцаў у стратэгіі і тактыцы кіравання аперацыяй — яны ўмела ўзялі ўсё, што дае хуткасць, націск, манеўр...

— Нас разбіла руская артылерыя, — выціснуў Баумволь.

Ён змоўк — было відаць, што ён пра гэта гаварыць больш не будзе і пытанняў не хоча.