Вінцэсь Мудроў: Багун

Гермаген Нікандравіч Капніст зьявіўся на працы ў аўторак. Пры гэтым ён меў выгляд чалавека, якога прапусьцілі праз вібрацыйны грохат. На лобе Гермагенавым сінеў вялізны гузак, левае вуха было прыпухлае і зьлёгку надарванае, а ў акулярах адсутнічала правае шкельца. Васіль хацеў быў падысьці да небаракі, спытаць — што здарылася, але не рашыўся. Блізу абеду ў аддзел завітала Клава Бадунова.

— Гермаген Нікандравіч, што з вамі? Вас білі? — вохнула сяброўка.

Усе наўкол стаіліся, наструнілі слых.

Небарака сьцягнуў з носа акуляры.

— Бяссонаў страшны чалавек, — мовіў ён па-змоўніцку ціхім голасам і, адвярнуўшыся, змахнуў рукавом няпрошаную сьлязіну.

На апошнім павароце перад школаю Зьмітрок спыняецца і доўга глядзіць з-пад рукі на агромністае, ружовай імглой ахутанае неба. Каторы дзень хлопец прагне ўбачыць — як патухае апошняя, самая зыркая зорка, і кожнага разу, пакуль ідзе ад Мартулёвай хаты да павароткі, тая бязь сьледу зьнікае. Сёньня ён нават спрабаваў ісьці, не адрываючы вачэй ад неба, ды ўзьбіўся на сумёт і набраў у валёнак сьнегу. Дарогу зьвечара перамяло, таму трэба глядзець пад ногі і ступаць у санную каляіну.

— Што... самалёт ляціць?! — гукае стрыечны брат Чэсь, таксама зірнуўшы на неба.

Чэсь, не патрапляючы нагой у каляіну, бяжыць насустрач. На ягонай галаве летняя канфэдэратка, і адтапыраныя вушы малінавыя ад марозу.

— Самалёт?! — задыхана пытаецца Чэсь, але Зьмітрок у адказ толькі ўздыхае — казаць пра зоркі, ды яшчэ на марозе, няма ахвоты.

З гасьцінца да школы бягуць западзіны прыбітага сьнегу — некалькі чалавек прайшлі тут, ступаючы нага ў нагу.

— А я думаў — мы першыя, — падае голас стрыечны брат, і Зьмітрок, не азіраючыся, прамаўляе: — Першая Цыба прыходзіць.

Цыбаю хлопцы называюць сваю высакарослую, прысланую з усходу настаўніцу. Цыба тая жыве ў Мартулёвай хаце і прыбягае ў школу дасьвецьцем.

Прамерзлыя завесы жаласна стогнуць, хлопцы разам пераступаюць парог, кідаюцца да гарачай галяндкі, ды іх, як заўсёды, спыняе незадаволены воклік цёткі Агаты:

— Доконд?

Цётка — яна ўжо гадоў дваццаць жыве пры школе — торкае ў Чэсевы рукі паскубаны дзяркач. Абабіўшы сьнег з валёнак, хлопцы бягуць да печкі, ляпаюць па ёй зьбялелымі далонямі, міжволі наструньваюць слых.

— Так ровно? — пытаецца за сьценкаю Цыба і цётка Агата, увайшоўшы ў кляс, разважліва, расьцягваючы гукі, прамаўляе: — Ву-унь той краёчак — чу-уць угору, — потым, ужо адрывіста, гукае: — Добжэ, — і падлога зьлёгку страсянаецца. — Настаўніца штосьці вешала на сьценку і цяпер скочыла долу.

Цыба ляпае далонямі, а цётка Агата нясьмела выдыхае:

— Пані наўчыцелька... дроваў... адзін абярэмак застаўся.

Хвіліну пануе цішыня.

— Агата Ивановна, — не называйте меня так. Я не пани, а простая советская учительница. А что касается дров... — у клясе гучна рыпае масьнічына, — я подумаю над этим вопросом.

Зьмітрок з Чэсем пераглядаюцца. Пані Яблоньска, што вучыла іх летась, з усімі размаўляла па-польску, настаўнік Скочык — таксама. А вось Цыба на ўроках гамоніць па-беларуску, зь цёткай Агатай размаўляе па-расейску і гэта дзівіць хлопцаў.

Завесы зноў стогнуць і ў парнай ад марозу пройме зьяўляюцца Лена Патыка і Дана Кур’янка. Дзяўчынкі, не абабіўшы валёнак, бягуць да галяндкі.

— Доконд? — жартам гукае Чэсь, раскрыльвае рукі, не падпускаючы дзяўчынак да печкі, і Лена хвацка б’е яго спачатку па плячы, а потым па брыльку канфэдэраткі. — Чаго гэта ты зіму пужаеш? — Лена цісьне далоні да печкі, — глядзі, каб вушы не адваліліся.

Чэсь хмурнее. Летнюю шапку ён носіць дзеля форсу, і пасьля такіх кпінаў вушы ягоныя яшчэ больш пунсавеюць.

Праз латку незацярушанага інеем акна зыркае, працінаючы пунсовыя Чэсевы вушы, сонечны прамень.

— Дзеці, заўтра кожны мусіць прыхапіць з дому палена, — вітаецца з вучнямі настаўніца, потым глядзіць на Чэся і незадаволена заўважае: — Пераступаючы школьны парог, трэба здымаць галаўныя ўборы.

Хлопец няўцямна лыпае вачыма, і Цыба стоена дадае: — Шапку здымі.

Кляса поўніцца сонечным сьвятлом. Шэрань на вокнах вясёлкава блішчыць, а на пашарпанай падлозе дрыжаць рознакаляровыя плямы.

— Што, фарсун, ва ўсіх шапкі, а ў цябе галаўны ўбор? — гукае Лена Патыка, дзяўчынкі пырскаюць сьмехам і раптам аціхаюць, пазіраючы паўзьверх шышкаватай Чэсевай галавы. Там, над кляснай дошкай, зьявіўся партрэт вусатага дзядзькі. Адбітак сонечнага сьвятла дрыжыць на глюгастым носе, кранаецца ваяўнічых вусоў і гэта стварае ўражаньне, што дзядзька залівіста сьмяецца.