Уладзімер Глыбінны - Вялікія дарогі [пра мінулае]

Кастусь падыйшоў бліжэй да брамы. Цяпер пачаў разьбіраць ужо асобныя словы. Але ўсё неяк ня мог дайсьці да сэнсу гэтых гаворак.

Сьвятло ручнога ліхтарыка бездапаможна бегала па верхніх перакрыцьцях весьніцаў, дарэмна спрабуючы адшукаць нумар дому. Да гаворкі ўсё часьцей пачала дамешвацца адборная лаянка са слоў спрадвечнага расейскага «мату».

- Што ім патрэбна? Каго яны шукаюць? - зацікавіўся Кастусь і рушыў да брамы насустрач незнаёмым. У гэтую часіну яму й на момант не прыходзіла думка, што гэта могуць якраз шукаць яго. Ён проста кіраваўся жаданьнем дапамагчы людзям у нейкіх цяжкасьцях, што нечакана ў начы напаткалі іх.

Адчыніўшы весьніцы ды сьмела высунуўшыся на другі бок, ён заўважыў дзьве шэрыя ў мораку постаці.

- Прабачце, таварышы, каго вы шукаеце? - ветлівым нягучным голасам запытаў ён.

- А вы хто будзеце? - заміж адказу запытаўся бліжэйшы зь іх, і яны абодвы падаліся да Кастуся.

Толькі тут Кастусь пабачыў, што гэтыя людзі былі апранутыя ў надта добра знаныя яму ўжо даўно цёмна-зялёныя мундзіры. Іх галовы аздаблялі сіня-зялёныя высокія шапкі з чырвонай акаймоўкаю навокал.

Сьведамасьць таго, зь кім мае справу, няпрыемна кальнула яго й дзесьці ў сярэдзіне захаладзела. Аднак устаяў, ня даючы яшчэ й найменшае веры, што гэта па яго.

«Мала чаго яны шукаюць у такі час. Ці мала ёсьць людзей на гэтай вуліцы? А гэта-ж звычайны для іх працы час», - заспакойваў сябе Кастусь.

«Можа гэта толькі нагляд за тым, каб зацямненьне праводзілася так, як належыць?» - падумаў ён.

- Я тутэйшы жыхар гэтага дому. Выйшаў, пачуўшы вашыя галасы, каб дапамагчы.

- Як прозьвішча?.. Імя?.. Зь якой кватэры?..

Атрымаўшы адказ, ды не знаходзячы мусіць лепшых словаў, каб распачаць выкананьне свайго заданьня, яны, як згаварыўшыся, абодвы накінуліся на яго са словамі дакору за быццам-бы парушаныя правілы зацямненьня.

Пачуўшы гэтыя закіды, Кастусь яшчэ больш пасьмялеў. Ён добра ведаў, што ягоныя вокны зусім добра былі пазавешваныя тоўстымі ватнімі коўдрамі (адмысловае сіняе паперы яшчэ не пасьпелі здабыць для гэтае мэты). Акрамя таго, знадворныя вокны, што на вуліцу, пазачыняныя на ваканіцы. Ды дарэчы ўжо прайшло колькі часу, як ён наагул вылучыў сьвятло. Так што ніякай і адзнакі, ня то што самога праменьчыка сьвятла, не магло паказвацца навонкі зь ягонае хаты. А суседзі з двух іншых кватэраў доміку ўжо даўно спалі й ніякага сьвятла не было ўлучана. Што за ліха іх змушае чапляцца да таго, чаго няма.

Вось-жа ў той момант ён усё яшчэ не здагадваўся, у чым палягала прычына іхняе візыты. Ён толькі рашуча запярэчыў, цьвердзячы, што тут якраз у яго ўсё ў парадку. І вокны завешаны, і сьвятло ня ўлучана.

- Можна зайсьці да вас у кватэру? - азваўся адзін зь іх, відаць старэйшы.

- А як-жа, калі ласка, заходзьце, - прапанаваў ён, паказваючы рукой кірунак.

Кастусь пайшоў першым паказваць ім дарогу ў ягоную хату. Яны йшлі за ім крок у крок. Штосьці было злавеснае ў постуку іхных ботаў па бруку на панадворку па дарозе ў хату.

Прагрукацелі яны за ім праз першую прыбудову да сенцаў, затым праз сенцы й нарэшце ўваліліся сьледам на кухню. Там, зірнуўшы на старога, як лунь, бацьку, што прачнуўся ад іхнага грукату і, улучыўшы сьвятло, жмурыўся ад ягонай рэзкасьці, не даючы яшчэ рады, што адбылося, пайшлі яны ў пакой цяпер без папярэдняга запытаньня дазволу.

Напалоханая маці, прыўзьняўшыся на ложку, толькі й пасьпела сказаць балючым голасам:

- Ужо, ужо прыйшлі...

Як-бы на нейкі час яна заціхла, спрабуючы ўцяміць, што з гэтага будзе. Неўзабаве яна пачала пры іх надзяваць на сябе вопратку.

Тут толькі, пры сьвятле, Кастусь убачыў іхныя прыпухлыя бледныя твары з няяснай ухмылкай. Старэйшы зь іх меў аж два ромбы на сваім каўняру і, відаць, быў у гэты адказны час мабілізаваны проста з габінэту сьледчае працы на гэтую апэратыўную, паважнейшую цяпер, працу вылоўліваньня «небясьпечных элемэнтаў». Ды й другі, прыдадзены яму на дапамогу, таксама, відаць, быў у нейкім чыне, бо меў кубікі на каўняры ды новенькі бліскучы галаўны ўбор паверх гладка прычэсаных і намазаных валасоў.

З прычыны поўнае мабілізацыі ўсіх апэратыўных работнікаў, прышлося самім сьледчым ды іхным практыкантам упрэгчыся ў гэтую чорную працу арыштоўваньня ворагаў. Не хапала ўжо для гэтае мэты ні чорных воранаў, ні звычайных аўтамабіляў, якімі ў спакойныя часы езьдзілі па сваіх ахвяраў.. Не з дабра пайшлі пехатой... ды яшчэ не радавыя, а самі афіцэры, гэтак багата расплоджаныя хуткім павышэньнем за выслугі ў гэтай катняй працы.