Сакрат Яновіч - Самасей

У Вавёрчыным усё-такі патыхае расійскім халопам і норавамі служанкі варшаўскае пані. Гэты навамодны мезальянс даў акуратны кавалак хлеба ды румяную дзятву, а яшчэ і самаадчуванне сяк-так важнага чалавека. I ясна, што тут усё круціцца вакол грошай, аднак (хоць і пры універсітэцкіх тытулах часамі). Трэба ж бачыць тую прагу ў іх да будучыні ад агіды да курнага мінулага; брыняе яна ад слодычы дастатку. Ну і не дай Бог, каб мужык панам стаў!

Не з тае пасцелі ў свет яны нарэшце пайшлі, каб аж на п'едэсталы ўзыходзіць. Паазірайцеся на помнікі ж нашы!

У завулку тым даволі, калі жывуць-пажываюць...

Пятка з Нэвалем валілі папаленыя муры.

Яны нанялі хеўру, згадзілі ў рэстаране Дзюбаграя. Пасля гурмою пайшлі на забаву ў бажніцы, у якой механікі з фронту паказвалі спачатку кіно пра вайну.

Пятка хваліўся Нэвалю, што ў аўсянае жніво знайшоў ён на лужку ў Разбойніку нямецкі рэвальвер.

— Нашто ён табе, — сказаў яму Нэваль, але так, каб ніхто не пачуў. — Аддай яго мне, чуеш?

— Банды з лесу ўжо не прыходзяць, спі і храпі, Нэваль...

Нэваль кінуў слухаць, што гаварыў яму Пятка. Такіх, як Пятка, язык губіць. Усе паўсядаліся кругам у буфеце і асушылі першую паўлітроўку.

— Ну і як, хлопцы: заўтра валім, хлопцы, пошту? — запытаў Нэваль, каб не маўчаць. I хоць не перакрыкваў ён усяго гэтага гвалту тут, салдацкіх спеваў тых, што паварочваліся былі з Нямеччыны, яму адказалі:

— Ты, Нэваль, — войт, ты і камандуй!

— Пяткі будзеце слухацца, хлопцы, ён у мяне, чуеце, камандзер, — прабубніў, аж прыўстаўшы як быццам.— Афіцэр ён, бальшавікоў страляў у рэвалюцыю!

— Нэваль, каб ты аблез! — прашыпеў Пятка; схапіўся з табурэткі і, здавалася, шукае рукою кабуру.

— Не кіпі, Пятка, ага, Нэваль нічога не сказаў, — загаварыў адзін з іх, пасаты. Яму патакнулі, а п'янейшы цыганок свой грош дакінуў: — Хіба ж хто не ведае, што Нэваль у Пілсудскага быў...

— Быў я, а ці не быў, хлопцы, не твая справа. смургель ты, — Нэваль не дакончыў наліваць чаркі. — А ён, — зірнуў на пацямнелага Пятку, — хай ведае і не забывае і няхай добра служыць цяпер, хлопцы, бо калі не, дык я...

— Ай, знайшлі аб чым трэліць, — перабілі войта. Заядла сцябалі гарэлку, мала не пападаўшы, пакуль аціхла дурата; у гэты раз нікога не парэзалі, толькі музыканту ўгрэлі па мухаедах, бо ён захутка скончыў «Кацюшу».

У панядзелак пралазілі цалюткі божы дзень; урэшце збілі яны высокую драбіну — пошта мела два паверхі. Пятка даваў наганяй. Беластоцкі крадзежнік з'явіўся па цэглу сваім абозам, мужыкам заказаў у Дзюбаграя паўскрынкі манаполькі, а сам выпіваў з Нэвалем. Пятка выбягаў ад іх злосны і чырвоны, здалёк дзёрся:

— Валі-ііі!.. Валі-іі-ііі!..

Адбрэхвалі яму:

— Сам ідзі валі, каб ты ўваліўся!.. Трэба драбіну!

— А жэрдкаю!.. Жэрдкаю, кажу, расшугаць! — камандаваў Пятка, дабягаючы да зграі. — Няма часу, той возьме і папрэ з мужыкамі ў лепшае месца...

— Казалі: заўтра ён будзе...

— Маўчаць! — гыркнуў Пятка, паправіўшы на жываце сваю шырокую дзягу з моднай спражкаю і расставіўшы ногі ў ангельскіх ботах так, як бы зараз нехта павінен падаць яму рускую вінтоўку з доўгім штыхом.

I ўсе забегалі. На прыстауленую да сцяноўя драбіну пацерабіліся насаты і цыганок. За імі чапіўся трэці, і тады затрашчала яна. Тыя, што засталіся ўнізе, заенчылі. Першы ўгары ўшчаперыўся за недагарэлае акно, дрыгаючы на расчыненай раме, усё роўна бы толькі што павешаны які. «Цэ-эгла-а!.. Цэ-эгла-аа!.. — хрыпацеў той. Другому не было калі перабіраць назад нагамі, скокнуў ён, аж зямля пад ім потым застагнала.

Нічога і нікому не зрабілася. Каб гэтак з добрым чалавекам, дык забіўся б.

— А гэта ты мне пра што, пане?! — непрыемна здзівіўся Балабэнак. Яго тварык мамінсыночка недарэчна пасур'ёзнсў.

— Ну, майсы майсамі, а ты як сабе хочаш, — знеахвоціўся Намеснік. Ён суха плюнуў цераз свае конскія зубы.

Яны пілі ў «Перапёлачцы». Заказалі чырвонае, самае таннае, віно (румынскае). На дварэ цубаніў дождж, надзённы ў гэтае мокрае лета. За шклянымі сценамі павільёна гнілавата зелянеў блізкі парк, запушчанае кустоўе нечага, што ўздоўж тратуарчыка заглухлай тут вуліцы (па якой лепей было не хадзіць увечары). Балабэнак з Намеснікам адчувалі сябе досыць няёмка ў такой маладняцкай кафэйцы, будучы мужчынамі з налётам сівізны па скронях. Месца, аднак, для гутаркі выбралі яны абачліва — у рэстаране альбо ў бары мог жа нехта падслухаць іх, ды і не пасядзіш таксама за абы-чым.