Сакрат Яновіч - Самасей

Упачатку каторагасьці танца падышоў быў да яе пры Кольку нейкі франт з вусікамі, смешны. Той хацеў загуляць з ёю, адбіць! Колька не пусціў дзяўчыны, нагрубіяніў яму; запацелаю рукою прыціскаў яе да сябе. Яна не баранілася, мяккая ды лягавітая, адчуваў гэта...

Завёў дзяўчыну ў буфет, дзе пілі вермут, потым пярцоўку і зноў вермут. Кольку стала нядобра (ад нерваў, ці што?). Ён адлучыўся ад яе на так званую хвілінку. У калідоры ж — наткнуўся на таго франта і яшчэ двух з ім: пакуль паспеў уявіць сабе, што гэта значыць, дастаў кулаком паміж вачэй, ажно галава здранцвела, але не ўпаў. Гэта выратавала яго. Пры тым, на шчасце, калідор аказаўся вузкім, і Колька, упёршыся плячыма ў сцяну, адбіваўся ім рукамі і нагамі, біўся і біўся, і яго лупілі. Не працягнулася гэта доўга; на сенсацыю збегся натоўп, і Колька, не столькі ўбачыў, як раптам адчуў, што тых, якія былі накінуліся на яго, ужо няма, зніклі. Адарваны каўнер кашулі ён прыкрыў сабе летнікам, забраў з буфета дзяўчыну, вывеў яе на вуліцу, падхапіў таксі і, падпітую, завёз у сваю кавалерскую кватэрку.

У яе было не тое што белае, а па-скульптурнаму зграбнае цела. Пад раніцу яна расплакалася. Ёй моцна хацелася замуж!

Сустракаліся потым часта. Колька, аднак жа, болей не вадзіў яе да сябе. Хадзілі ў кіно або тэатр, на музыкі ў лепшых клубах і на дансінгі. Цалаваліся да бяспамяці, ад гэтага яе не браў плач. А досвіткам, нагуляўшыся да дуру, беглі па пустой у такую рань вуліцы ды рагатліва цешыліся сабою. На яе імяніны ён купіў ёй лакерыцы (іх рэдка прадавалі тады ў Беластоку)!

Колька запрасіў дзяўчыну да бацькоў у вёсцы. Яна, вясёлая, надта спадабалася ім. Быдо велікоднае свята вясны. Разам ужо паабяцалі старым прыехаць да іх улетку, пабыць цэлы месяц, дапамагчы ў жніво.

Вярнуўшыся ў Беласток, Колька застудзіўся, захварэў на запаленне лёгкіх. Прычапіліся да яго і іншыя хваробы — давялося злегчы ў бальніцу. Праваляўся там, сам таго не спадзяваючыся, нешта два месяцы. Калі ж, урэшце, выпісалі яго дамоў, быў пачатак ліпеня і сіне-сіняе неба над горадам. Колька пабрыў у блізкі парк, каб праветрыцца ды параздумваць аб дзяўчыне. (Яна ўсяго два разы адпісала яму, у другі — кораценька і ў пацяшаючым тоне, усё роўна бы маці...)

Чуўся надзвычай лёгка, можна б сказаць: наднатуральна добра! Прахадзіў там паўдня; наведаўся ў летні бар, у якім з апетытам з'еў колькі бутэрбродаў і выпіў кухаль піва. Затым пайшоў далёка, туды, дзе за паркам пачыналіся лес і ўстаялая цішыня. Ён чакаў вечара, калі дзяўчына прыйдзе на спатканне з ім; учора з бальніцы паслаў ёй пісямко, у якім напісаў быў — усё, усё, усё!

Паходжваў між соснаў і пад восьмую тую гадзіну ён напрасткі накіраваўся да выбранае ім дзеля сустрэчы ліпавае алеі. I зусім нечакана надышоў на яе — ляжала пад кустом дзікае ружы і з тым франтам, панадна разголеная. Той схапіўся першым, угледзеўся ў Кольку, пазнаў яго і па-мужчынску засмяяўся. Колька таксама неяк засмяяўся, і абодва яны разышліся прэч. А яна неўпапад апраналася, аж звечарэла на дварэ.

I настала ноч.

Я — конь! Мне надакучыла быць чалавекам.

Добра каню. Гаспадар глядзіць на цябе з надзеяй, чэша табе хвост. Сілаў маеш поўныя грудзі, а ежы тае, яшчэ болей і на выбор; найсмачны авёс.

Выйдзеш да студні ваду піць, усенькая жывёліна расступаецца перад табою, а калі часам не, дык сам гаспадар пугаю яе разгоніць. Каню першаму дарога!

Цягну гэта я вазіска дроваў. Збоку дапамагаюць мне людзі, папіхаюць, аж тут пярэднія колы пагрузнулі ў каўдобіне ды па самюткія калодкі, па воссі. Ад натугі дрыжаць у мяне ногі, дранцвее хрыбет, муляе ў шыю хамут.

Чую за сабою:

— Но! Но-оо! Но-оо-ооо! Халера ты!.. — і раптам шарась мяне рамянём. Пад жывот — таксама. Цямнее ўваччу, брыдне жыць, слабею, кленчу, падаю... Такая падзяка мне за працу маю звыш моцы?

Лепей стацца кароваю!

Каму ж раскашней у свеце, як не ёй? Табе і зельца падкінуць панаднага, малачаю, бураковага лісця. Усяго смачнога ты паспытаеш, і малыя дзеці кахаюць цябе за малако белапеннае. Словам, каб так да смерці.

Аднаго разу бачу ў агародзе капуста так і зеляніцца, так і буяе яна там. Чаму ж мне не паласавацца ёю? I вось я не ўпершыню пераканаўся ў тым, што мілыя зла пачаткі: капуснечы тае я, вядома, нааплятаўся, але што далей чаўплося са мною, мала памятаю. Засвістаў камень. Я адчуў, як нешта хруснула ў маім чэрапе — збіла рог. Ад болю брыкнуўшы заднімі капытамі, я рынуўся прэч адсюль. Адзаду паласнула мяне нейкім агнем дастаў з пушчалкі ў макаўку хваста. I крыкі страшныя даляталі да маіх вушэй, лаянка пякельная!..