Андрэй Федарэнка - Смута

Ён аж усхліпнуў.

— Ідзі праспіся, – ціха і вельмі сур’ёзна сказаў Міхлін.

Аленін бацька стаяў і лыпаў вачыма, а Міхлін выйшаў за круцёлку, сеў у машыну і знік — з раздзела і з аповесці таксама.

Невядома, што паўплывала: расказы бацькоў, што Гімназія ўвяла нейкія новыя парадкі, альбо тое, што настаўніцу тэорыі грамадскіх навук Кэт звольнілі і павінен замяніць яе навічок, з якога можна будзе пасмяяцца, — невядома, але клас 7 «Б» быў поўны. Не прыйшла чамусьці толькі Элен.

У патрэбны час расчыніліся дзверы, увайшоў дырэктар Эджэн Стэпалтавіч і... Кэт!

За ўсю гісторыю існавання Гімназіі ўпершыню настаўнік, які засыпаўся на атэстацыі, з'яўляўся ў класе. Натуральна, першай рэакцыяй гімназістаў стала самая звычайная разгубленасць — і гэта зразумела, выпадак унікалыны, ніхто не ведае, як сябе паводзіць, што казаць, смяяцца ці абурацца... Найбольш хітрыя паварочвалі галовы на сваё начальства — якую рэакцыю яно выкажа? Ёсць жа Міхлін — галава, па сутнасці, усёй Гімназіі, ёсць свая класная рада — Джон Кладка... Але і адзін, і другі сядзелі маўчком і, было відаць, самі чакалі. Кладка ўвогуле на сябе непадобны быў: разгублены, спалоханы, бы прыбіты нечым...

Дырэктэр хваляваўся. Ён кашляў і папраўляў гальштук (чалавек колькі з першых партаў глядзелі на гэты гальштук, як на дзіва).

— Хто гэта? — спытаў Кладка ў Міхліла.

– Дырэктар, — прашаптаў той.

– Я сапраўды ваш дырэктар, — пачаў Расолька, які чуў і пытанне, і адказ, — завуся Яўген Сцяпанавіч, папрашу запомніць. Гэта я вас так распусціў. Лепш сказаць, і я таксама. Я найперш перад вамі каюся... Але гэта першы пункт. Другі вось які — з гэтага дня вы будзеце ўставаць, калі ў клас зойдзе не толькі настаўнік — гэта само сабою, а любы старэйшы за вас чалавек.

Міхліін трывожна азірнуўся. Ніхто не ўстаў, але ніхто і не сказаў нічога, не засмяяўся — вось што было кепска. Вобразна кажучы, смаленым пакуль не пахла, але сернікі ўжо шоргалі.

– Эджэн Стэпалтавіч, вы часам не блытаеце колішнія казармы з класам новага тыпу?

– Я — Яўген Сцяпанавіч, яшчэ раз папрашу запомніць! Па-другое, — дырэктар секануў у паветры рукою, — я анулірую к чорту вашы новыя тыпы, рады і таму падобнае! Ва ўсялякім разе пакуль я яшчэ тут за дырэктара! Урок з сённяшняга дня будзе нармальны, па сорак хвілін. Будзеце падымаць пры адказах руку, завядзеце дзённікі, у якіх бацькі будуць кожны тыдзень распісвацца... карацей, будзеце паводзіць сябе не так, як вам хочацца, а так, як я загадаю. Наконт Кацярыны Рыгораўны — гэта цудоўная настаўніца, атэстацыя ваша ануліраваная, так што — за вучобу, дзеці!

У класе панавала глухое маўчаніне. Пакору альбо зацішша перад бураю яно абазначала — цяжка было сказаць.

– Што за... бязглуздзіца? — выціснуў Міхлін. — Заўтра ж вас звольняць — за дыктат, за рэтраградства... У Гімназію заўтра не прыйдзе ніводзін чалавек! Мы... мы аб'явім дэманстратыўную галадоўку! Мы...

– Вядзіце ўрок, Кацярына Рыгораўна! — не стаў слухаць дырэктар.

– Я пратэстую! — выгукнуў Міхлін. — Пратэстуйце ўсе! Класрада не прымае такога падыходу, гэта парушэнне Нью-Ёркскай 199... года Канвенцыі па правах школьнікаў!

Кацярына Рыгораўна з бледным, але рашучым тварам хуценька падбегла да дзвярэй, расчыніла і звонка крыкнула ў калідор:

— Сёмы «Б» клас!

Як у той казцы, як па вымаўленні чароўнага слова, быццам з-пад зямлі выраслі раптам перад сёмым «Б» два малойцы: рослыя, хударлявыя, у вясковым адзенні; у аднаго на галаве — чыгуначніцкая фуражка, у другога — нейкая пацёртая скураная кепка і тубус пад пахаю... Малойцы запытальна глянулі перш на Кацярыну Рыгораўну, потым — у той бок, куды быў накіраваны яе ўказальны лалец, і з павольнай сінхроннасцю пачалі скідваць з плячэй пінжакі, закасваць рукавы кашуляў...

Белы Міхлін чамусьці ўстаў і пайшоў на гэтых мужчын, як трусік да пітона. Пачакаўшы, пакуль ён падыдзе, Чыгуначнік спрытна схапіў яго за шкірку. Міхлін піскнуў неяк зацкавана... і гэта быў яго апошні гук за гэтую дзікую пяцімінутку. Чыгуначнік ашчаперыў яго ўпоперак тулава, націснуў на карак (Міхлін пакорліва нагнуўся), зашчаміў між каленяў шыю і спусціў з хлопчыка штаны, адкрыўшы худую дзіцячую задніцу з выпуклымі маслакамі. Кепка, дастаўшы з тубуса пук крывых лазовых дубцоў, выбраў даўжэйшы і абадраў з канцоў лісцікі. Чыгуначінік заціснуў Міхліну рот, сціснуў дубец, Міхлін тузануўся і мыкнуў... Так паўтарылася разоў дзесяць.