Васіль Ткачоў - Пахвалі пражыты дзень

Іншы раз хочацца спытаць: «Куды глядзіце, людзі? Ці на месцы галовы?» Але ў каго спытаеш, калі над зямлёй развялося столькі гаспадароў, што не знойдзеш крайняга? Ты пытаеш пра грэчку. Не сустракаў у Гомелі, каб прадавалі. Гэта, браток, дэфіцыт не толькі ў Ашхабадзе. Так што націскай на рыс, макароны. Калі я працаваў у абласной газеце «Гомельская праўда», адзін ветэран даслаў пісьмо, якое было потым надрукавана пад рубрыкай «3 пазіцыі гаспадара». Дзесьці ў мяне павінна быць газета... Ага, знайшоў... «Грэчку рысам не заменіш». Перадрукую для цябе, не палянуюся, каб ты не думаў, што мы тут грэч- ку кожны дзень ядзім. Чытай: «Вам грэцкіх круп? Калі ласка? Такія словы ад прадаўцоў нашых гарадскіх і сельскіх магазінаў зараз не пачуеш. А я памятаю час, калі ў продажы быў і гэты прадукт. Магчыма, не паўсюдна, але быў. Прыгадваю, як пасля вайны мы, былыя фран- тавікі, шчыравалі на малаўгноеных, слабых на ўрадлівасць палях. Як радаваліся нашым сціплым (па цяперашніх мерках) поспехам. Гана- рыліся стопудовымі ўраджаямі збожжавых. А сто пудоў — гэта ж усяго 16 цэнтнераў, удвая менш, чым збіраюць цяпер вельмі многія гаспадаркі вобласці.

I грэчку сеялі тады. Не на лепшых землях — на пясочках, не песцілі яе арганічнымі і міперальнымі ўгнаеннямі. I яна радзіла слаба. Аднак лічылі, што без яе не абысціся.

Некаторыя людзі гавораць: грэчка не вытрымала канкурэнцыі з рысам. Гаспадарнікі могуць лёгка пераканаць, што яна — культура малаўраджайная. Даказваюць эканамісты нявыгаднасць грэчкі, яе мізэрную долю ў прыбытках, а самі думаюць: дзе б раздабыць грэцкіх круп? Праблема...

На мой погляд, ніякай асаблівай праблемы з грэчкай не было б, калі б да яе ў гаспадарках адносіліся ўважліва.

Некалькі цэнтнераў з гектара — гэта, бясспрэчна, мала. Такая ўраджайнасць выклікае расчараванне. А 16—19?

Са спецыяльнай літаратуры па земляробству я даведаўся аб тым, аб чым ведалі нашы дзяды і прадзеды, аб «сакрэтах» поспеху на грэцкім полі. Калі не парушаць патрабаванні, то і грэчка будзе заўсёды рэнтабельнай. Вось яны, прапісныя ісціны, з якімі ў радзе гаспадарак не лічацца: выдатнае элітнае насенне, адпаведная падрыхтоўка глебы, своечасовая сяўба з захаваннем правілаў агратэхнікі.

Усім вяскоўцам вядома, што ў грэчкі перыяд цвіцення працяглы, і ў гэты час ёй неабходны пчолы. Але ці многа вулляў побач з полем? Яны — рэдкасць нават у сельскай мясцовасці. Але прыбаўка ва ўраджайнасці залежыць не толькі ад пчол. Калі насенне грэчкі прапусціць праз электрасартавальную машыну, то электрамагнітнае ўздзеянне стымулюе ў ім біялагічныя працэсы. Такая машына створана ў Чалябінскім інстытуце механізацыі і электрыфікацыі сельскай гаспадаркі групай вучо- ных пад кіраўніцтвам прафесара А. М. Басава.

Над вёскай вісіць ціхі зімовы вечар. Ашчэрвае зубы мароз. Рыпіць сняжок пад нагамі — нехта падыходзіць да веснічак, бразгае слесаком, заходзіць на падворак. Пазнаю: Лёха, Аляксей Прылепаў. Прыехаў ён з Поўначы, адзін, без сям'і. Працуе ў калгасе. Сёння ён зноў будзе доўга расказваць мне пра свае блуканні па свеце. Не склалася жыццё ў яго на Поўначы, а свая зямля, некалі забытая і пакрыўджаная, кожнага прымае, кожнаму даруе... Лёха — адзін з такіх. «И города нз нас не получнлось, и навсегда потеряно село». Хоць і позна, але ён сябе быццам бы знайшоў. Працуе. Печы і грубкі робіць, калі папросіць хто. Хваляць.

Жыве, адным словам, вёска. Правіць вяселлі, радзіны. Вырошчвае хлеб.

Заўтра мы з бацькам паедзем у Абідавічы, а там, мусіць, у райцэнтр. Пакуль зіма, трэба прызапасіць матэрыял і рамантаваць хату. Нашу хату. Няхай не старэе яна. Няхай доўга яшчэ стаіць яна на роднай нам з табой бацькоўскай зямлі.

Едзем з дзядзькам Васілём палявой дарогай у лес. Мне бачацца высокія, стромкія сосны, праз вяршаліны якіх страляюць долу сонечныя промні. Едзем у сасоннік, як кажуць у Гуце пра гэты пасляваенны бор, і сэрца поўніцца радасцю, а разам з тым і нейкай затоенай трывогай. Ці даўно басаногімі хлапчукамі бегалі мы ў тым ляску ў пошуках грыбоў і духмяных суніц, а потым, адчуўшы стому, сядзелі на палянцы альбо пад кусцікам і марылі аб новых прыгодах. Шчаслівае было дзяцінства, хоць і пасляваеннае, нялёгкае. Потайкам вынесеная лустачка хлеба дапаўняла наш лясны абед, і смачнейшага ласунку, чым хлеб дамашняй выпечкі з ягадамі, не ўяўлялася. Лес хораша карміў тады вёску. Час быў нялёгкі, няўкрутны, і таму бацькі не забаранялі бегчы ў лес: хіба ж шкодзяць да стала лясныя дарункі? I мы збіралі там усё, чым ён быў багаты.