Іван Пташнікаў - Тартак

— Сукенку глядзі!.. Запэцкаеш... Не падбівай!.. — паказаў ёй рукой на слуп Алёша.

— Хэ-хэ-хэ... — яна засмяялася моцна, недзе было чуваць аж у хаце, і закруціла галавой. Каса зляцела ў яе з плячэй і сцёбнула па слупе. — А я не баюся... І ўдваіх калыхацца не баюся... А ты маўчаў. Не хацеў мяне пускаць... Сазнайся... А на лавачцы можна стаць і ўдваіх. З аднаго і з другога боку. Удваіх лягчэй падбіваць...

Яна згінала ногі ў каленях, аж прысядаючы, і пасля з усёй сілы падбівала лавачку, падлятаючы вышэй страхі. Краталіся ў зямлі слупы, і падпоры, здавалася, выскачаць, і на Вандзю было боязна глядзець. А яна не сціхала:

— А я не баюся... І дамоў схаджу, не баюся. Гэта ты баішся... І немцаў я не баюся, а ты баішся... А мой брат цяпер партызан... І яго заб'юць паліцаі, калі зловяць. А яны яго не зловяць... І мяне не зловяць. І ты мяне цяпер не зловіш... — яна зноў памаўчала была. — А гэта праўда, што нам трэба было ўцякаць, калі брат перайшоў у партызаны? А я не хацела ехаць з дому...

Летучы разам з лавачкай, яна гнала перад сабой вецер, і Алёша пачуў, як яму робіцца холадна. Ён бачыў, як вецер задзірае Вандзіну белую сукенку вышэй калень, і не мог тады глядзець на Вандзю... А яна, прыціхшы, усё падбівала і падбівала нагамі.

Алёша тады закрычаў. Пачуў пасля, як ззаду стукае нехта ў шыбіну з хаты. Аглянуўся — апёршыся на падаконнік, ля акна стаяла маці і трасла пальцам.

Ён зноў тады закрычаў, не могучы злавіць лавачкі і не ведаючы, што рабіць...

— Баішся... Баі-ішся... — смяялася Вандзя. — Я-ткі знала...

Тады Алёша падумаў, што Вандзя можа зваліцца на каменне, якое ляжыць пад прызбай пад варыўнёй; можа зляцець і на плот ад вуліцы, якраз туды, дзе пралазяць і дзе выбіта нагамі бульба па пярэчцы...

— Паляціш!.. — ён падскочыў да слупа і хацеў злавіць лавачку. Яму ўдарыла па руцэ ля костачкі і счасала скуру...

Махнулася ў акне маці — пайшла на двор — з хаты ўсё відаць...

— Баі-ішся!.. — засмяялася зноў Вандзя, адкінуўшы галаву. Каса з-за плеч пераляцела ёй на грудзі і акруцілася ля шыі. Ён згледзеў пасля, як Вандзя, летучы ад вуліцы, ад плота назад да варыўні, аж прысеўшы на лавачцы, падбіла яшчэ нагамі, як на край варыўні, над страхой, з-за якой тырчаў асвер, узляцела ракета і павісла ўгары. Чырвоная і яркая, яна доўга стаяла ў хмурным небе, тады стала ападаць, як пераваліўшыся цераз што, і рассыпалася над варыўнёй на іскры. Яму здалося, што сцебанулі нечым калючым па веках...

Тады за гумнамі, на Карчаваткі, зайшоўся кулямёт, доўга і несціхана. Калі ён быў сціх, захлопалі стрэлы, часта, адзін за адным, як хто кідаў з вуліцы каменнем па варыўні па страсе.

— Дзеці... Марш дамоў... Знайшлі гулі... — загаварыла на двары маці, азіраючыся на вуліцу. — І нікуды не адыходзіцца ад вуглоў... — папраўляючы на галаве хустку, маці вярнулася ў сеначкі. За варыўнёй на Карчаватках аціхла, пасля там зноў пачалі страляць.

«Немцы ідуць з Даўгынава... — падумаў Алёша. — Праз Вілію...»

Калі ён глянуў пад прызбу на пярэчку, убачыў, што ў бульбеўніку ля варыўні ля камення сядзіць на каленях Вандзя. Адвярнулася ад яго, глядзіць праз плот на лог, папраўляючы ў дзве рукі касу. Маўчыць, кратаючы ўсё плячыма...

Ён здагадаўся, што яна звалілася на каменне, і падбег да яе.

На рог варыўні, на шэрыя і халодныя воблакі зноў выскачыла з-за лесу ракета. Зялёная і цьмяная, яна не даляцела ўгару да асвера і патухла над самай страхой... Тады адразу перасталі страляць.

Калі Алёша апёрся на локці на мяхах, убачыў, што цёмна і што яны стаяць у лесе.

Балела рука ля костачкі — ссунулася на ляжэйку, і ён адціснуў яе пад галавой. Ён пачуў, як гавораць недзе наперадзе мужчыны.

— Дзе гэта магло быць? — пытаўся ў некага Панок.

— Недзе на шашы... Відзіш, правей ад імшары, якраз на прагале...

— Чорт яго, Мірон, знае... І Тартак у тым баку... — гэта зноў гаварыў Панок.

— Тартак лявей, ты што?.. Вунь, дзе месяц узышоў, там Тартак...

— А ракеты якраз там і былі... Едзем... у божы свет... А раптам н-немцы?.. — Панок пачаў заікацца.

— А можа, гэта і не ракеты... У вас ужо ў каторага ў вачах...

— Ды не-е, Наста... Яшчэ не паслеплі. Хто гэта храпе там ззаду на ўвесь лес?

— Хлапец хроп... Не злазіць з воза...

— Спіць усю дарогу... Во сон напаў. Глядзі, баба, ваўкі з'ядуць у лесе... Вінавата будзеш... — Махорка быў засмяяўся...

— Сціхні, Мірон... — азвалася Наста. — А дзе Іван?

— Наперадзе. Вунь ля жарабка на дарозе.

— Кліч сюды. Чаго стаіш?..

— Яно, Наста, само сталася! І ў Боганчыка і ў нас. Сунься лесам чорту ў зубы. Ноч. Ракеты не дзеці пускаюць. Не сходзіш жа, не паглядзіш? Не стралялі, не было чуваць?