Іван Пташнікаў - Тартак

І над грэчкай звінелі пчолы. І тады здавалася, што і сады, і гароды, і лог, і Асавок — уся Кур'янаўшчына і ўся зямля звініць адным густым пчаліным звонам...

Недзе ў гэтым летнім міжцвецці ў Кур'янаўшчыне пачыналі касіць лагі. У балота — у асаку і хвошч — адразу не лезлі, пакідалі на восень, рэзалі мурог: дзяцельніцу, мятліцу і сівец.

Сена, адзвінеўшы косамі, разбівалі раніцай пасля сябе мужчыны, пераходзілі ў Асавок на сівец, і пасля паяўляліся жанчыны з граблямі. Белыя і чырвоныя хусткі, нажуткі; галасы, смех, вэрхал...

Мурог на добрым сонцы сохне скора, але яго не паложыш адразу ў пуню, што за садам, — мяккаваты; не пакінеш і нязграблены, бо можа трапіць пад дождж.

З паўдня грукала над Хадакамі, парыла, і на лажках пачалі расці копы — заўтра растрасецца і дасушыцца...

Ляжыш у капе, паклаўшы галаву на далоні, і глядзіш угару — на растапыраны блакітны васілёк неба...

Пад нізам шапаціць, злягаючыся, мятліца, коліць у шыю. На твар падаюць прывялыя галоўкі дзяцельніцы і скачуць конікі — капа свежая, мяккая, хутка асядае пад табой...

Сонца звярнула з паўдня і, гарачае, хаваецца ў цёмныя тулягі, што плывуць з Сушкава, з захаду, нізка, над самым садам...

Угары над імі ў сіняй праталіне між белымі воблакамі — бацян. Адзінокі, ціхі, спакойны, ледзь кратаецца... Губляецца з воч, тады зноў ловіш яго ніжэй, на белым воблаку — кружыць і кружыць, беручы з ветрам на ўсход. Падлятае да Хадакоў, адтуль зноўку кіруе на Асавок, на Сушкава і губляецца на цёмным тулягу, які пачынаюць паласаваць сваімі белымі грудзьмі ластаўкі, як маланкі...

Робіцца ціха; капа мяккая, як падушка ў ложку, і густа пахне ліпавым цветам з саду...

Зноў паяўляецца ўгары бусел, апускаецца з белым воблакам на лог і накрывае млявым распараным перапялёстым крылом вочы...

Усё змаўкае, толькі пахне ліпавы цвет і палын...

Пасля пачынае пахнуць багуном, гарачым, распараным, і смалістай хвояй... Гэта ўжо ў Ліпніках, у лесе за Задроздзем, пад самай Віліёй, дзе ўся зямля пад высокімі соснамі ўсыпана чарніцамі. Трэба згінацца і згінацца, скубучы буйныя чорныя ягады ў конаўку... У лесе няма чым дыхаць ад сухой гарачыні, пачынае кружыцца галава, і верне пот. Сцяло ў грудзях — ні ўсхліпнуць... І шуміць несціхана гарачы лес...

Прачынаешся ўжо тады, калі цябе разам з капой падхопіць бура і коціць логам да сажалкі...

Сады пад ветрам гнуцца аж да зямлі, ралатая ліпа ў Таразэвічавым садзе ля крушні камення развальваецца надвае і падае на зямлю: адно рала па адзін бок дарогі, другое — па другі. Ля Асаўка сіва ад пяску, як ад дыму, — не відаць свету... Копы на лажку як карова языком злізала, — вісіць толькі ўгары растрэсеная доўгая мятліца, яе гоніць у белы свет верх бярэзніку на балоце...

Вецер збівае з ног, не дае ўстаць і ўсё коціць па калючай пасля касы зямлі... Здаецца, ён пагоніць зараз і каменне з крушні сюды, на лог да сажалкі.

Рыкае скаціна; угары бура ганяе белую хустку, сарваную ў некага з галавы...

Нарэшце нізкія сівыя хмары адгукаюцца на ўсё перуном, неба над Асаўком рассякае надвае доўгая, у дзве паласы маланка, і зямлю адразу сячэ град... Буйны, па бабіне, аж трэба закрываць шчокі...

Бура аціхае гэтак жа знянацку, як і пачалася... Вылівень мые яшчэ зямлю з гадзіну, тады паволі аціхае і ён. Крайскі бок — балота — загараецца сіне-чырвонай радугай, блізка, хоць руку да яе працягні.

Лажок чысты ад коп. Толькі ад зямлі падымаецца цёплая сівая пара...

З ліп у садзе капае вада, буйнымі кроплямі; яна блішчыць і на зямлі ў траве, як на балоце.

Пад вечар зноў робіцца ціха, як нічога і не было — толькі растрэсенае сена па ўсім лажку яшчэ дыміцца парай.

Пара падымаецца, збіраючыся ў клубы, ля рэчкі, ля мастка. Над Паграбішчам за Задроздзем выплыла з цёмнай паласы вялікае чырвонае сонца — якраз за рабінай у канцы саду.

Пад нагамі лужы, у іх плаваюць галоўкі дзяцельніцы і лісце — спарышамі.

Садзіцца сонца, пакідаючы пасля сябе туман і чорную буйную машку на чырвоным акраўку неба...

Лета з Кур'янаўшчыны пачыналі звозіць мужчыны на вазах з жытнімі снапамі, уціснутымі парубнём, з-пад якога пырскалі ў вочы зярняты.

Жнівеньскае аціхлае маркотнае поле блішчэла пад спакойным сонцам жоўтым ржышчам і бугрылася мэдлікамі, сярод якіх хадзілі, прыляцеўшы з задраздзянскага гнязда, ужо маладыя бацяны і няўмела хадзілі па калючым ржышчы і гэтак жа няўмела падымаліся ў лёт, доўга прабягаючы па загонах.

На зжатым лепш відаць корм, чымся ў балоце на Крайскім баку, не зачэпленым касой. Яго пакідаюць да маразоў, тады рудую асаку і рабінку рэжуць па самым лёдзе, — звон ад касы чуваць аж у Кур'янаўшчыне ў садзе.