Анатоль Бутэвіч - Расстайны пах асоту

Конь мінуў царкву і скіраваў у бок могілак.

"Ойча наш!.. Злітуйся над намі, бо літасцівы Ты... Ойча наш!! Даруй нам грахі нашыя, свядомыя і несвядомыя... Ойча наш!!! Даруй мне і збаў ад ліхога... Даруй ім, бо не ведаюць, што твораць..." — Сцяпан і не заўважыў, што прамовіў гэты словы голасна.

Перад плотам, каля трох высозных сосен, спыніліся.

"Вешаць будуць, — падумаў Сцяпан, — Хай бы лепш расстралялі. Каб адразу... каб не мучыцца..."

— Злазь, — загадаў адзін з немцаў. — Ідзі, — паказаў рукой на сосны і павярнуўся да Гендалы: — Давай...

— Што... "давай"? — перапытаў той дрыготкім голасам.

— Патроны ёсць?

— Ага...

— Вось і давай.

Гендалу не трэба было доўга ўгаворваць: прывык загады начальства выконваць адразу.

Гулкі стрэл разарваў цішыню, падняў варон на могілках, атрос снег з сасновых галін, напалохаў каня.

Толькі Сцяпан не паспеў ні спалохацца, ні зразумець, што адбылося.

Чырвоныя пырскі ягадамі горкай рабіны патанулі ў сляпучым пульхным снезе. Сухімі вугалькамі начнога кастра рассыпалася вакол дрэва сасновая кара.

Сцяпан адчуў пякучы боль у грудзях, бліскучы снег зноў асляпіў яго. Асядаючы, ён апошнім пробліскам свядомасці пачуў голас: "Сця-апа-а-ан..." — і паспеў яшчэ падумаць: "Мама кліча?.. Ці мо з Вышыняў?.."

— Сця-а-апа-а-а-нка-а-а!.. — гучней, чым стрэл, рваў цішыню голас Зосі.

Без хусткі, у незашпіленай плюшаўцы бегла яна па снежным цаліку.

— Сця-а-пан... Сця-а-пан... — хаўкала яна. — Сця-а-пан... Сця-а-а-ап-п-а-а-а-нка-а-а-а... — заходзіўся яе голас. — Сця-а-а-а-а-а.

Здавалася, гэта стагнала пакрытае белай снежнай коўдрай Сцяпанава поле, бо акурат тут знаходзіўся ягоны надзел, атрыманы пасля жаніцьбы ад бацькі.

Адзін небагаты Селянін разжыўся на грошы і купіў жменю насення сланечніку. Думаў сабе: "От пасею добрую граду, то мо добры і толк будзе. Пакуль вырастуць — цвісці будуць, хораша на агародзе. А там, калі паспеюць, што прадаць можна, капейку выручыўшы, што самім спажыць..."

Дбайна шчыраваў Селянін ля ўсходаў: палоў, рыхліў зямлю, нават паліваў. I так усю вясну, амаль палову лета.

Усходы былі дружныя, расліны моцныя, хутка раслі, добра развіваліся.

Радаваўся Селянін. Радаваліся і Сланечнікі. Набіраючыся сілы, яны станавіліся стройнымі і дужымі. Сапраўдныя прыгажуны. Суседзі з добрай зайздрасцю хвалілі Селянінаву сланечнікаву граду.

Калі Сланечнікі вымахалі вышэй за Селяніна, яны пачалі выпускаць свае прыгожыя вялікія кветкі. А неўзабаве суцэльным жоўтым дываном пакрылася Селянінава града. Ягоныя ўнукі часта хваліліся сваім сябрам:

— Паглядзіце-падзівіцеся, колькі ў нас сонейкаў расце!

Дзеці пазіралі на радасныя светла-жоўтыя сонейкі і самі радаваліся гэткай прыгажосці. Часта яны наладжвалі пад іх засенню вясёлыя гулянкі-хованкі.

Але тады Селянін прасіў іх, каб не тапталі зямлі, каб не нашкодзілі раслінам.

А тыя, калі пачалі ўпрыгожвацца цудоўнымі жоўтымі вяночкамі, пачалі і ганарыцца: "Мы самыя прыгожыя. Мы самыя разумныя. Няма нам тут раўні..."

I ў пошуках роўні задралі галовы да неба. А там...

Іхнія позіркі адразу знайшлі тое, што шукалі: Сонца. Яркае, як і яны самі, вясёлае, гарэзлівае Сонца!

3 гэтага моманту Сланечнікі безаглядна закахаліся ў Сонца, проста галаву страцілі. 3 нецярпеннем і хваляваннем чакалі яны з'яўлення свайго куміра і ўвесь доўгі летні дзень без зморы і стомы пазіралі на яго. Захапляліся, ганарыліся, зазнаваліся, што і Сонца звярнула на іх увагу.

Сланечнікі ні на хвіліну не адводзілі сайго позірку ад Сонца — цалюткімі днямі паварочваліся следам за свяцілам-кумірам. I сумавалі, і маркоціліся, і злаваліся, не разумеючы, чаму іхняе Сонца хаваецца ад іх ноччу. А калі яго часам закрывала Хмара, Сланечнікі гатовы былі хітаннем сваіх галовак і лістоў спарадзіць вецер і хутчэй адагнаць яе. Не звярталі ўвагі нават на тое, што Хмара поіць іх жыццядайнай вільгаццю, аднаўляе растрачаныя пагляданнем-пазіраннем на Сонца сілы.

Сланечнікі пачалі не звяртаць увагі і на Селяніна. Часта нават злаваліся, калі ён трохі турбаваў іх, вырываючы гонкую лебяду ці калючы асот. Ганарыста задзіралі галоўкі, адварочваючыся ад яго:

— Не псуй нам настрою, — шапталі Сланечнікі. — Не парушай нашай закаханасці. Не рабі нам брыдка сваімі гумовікамі і шэрым касцюмам.

I зноў цэлымі днямі круціліся за Сонцам, закахана-аддана шапталіся з ім. Сонца ж то гарэзліва падміргвала Сланечнікам, нібыта набліжаючы іх да сябе, то зноў надзявала насмешліва-ганарыстую маску і нават спякотна-з'едліва пасміхалася з гэткай Сленечнікавай безагляднасці, бо ў яго было многа паклоннікаў нашмат прыгажэйшых за Сланечнікі.