Міхась Андрасюк - Мясцовая гравітацыя

Дзіўны сорам загрузіўся на спіну свінцовым цяжарам, прышпіліў да лавачкі. Гэты сорам вядомы кожнаму, чыю абдзёртую куртку ў раздзявальні элегантнага рэстарана вешалі побач з напышлівым каракулевым футрам, і зразумее яго той, хто намацаўшы ў кішэні абшастаную залатоўку, хілком адступае ў найдалейшы закавулак царквы, калі панскім крокам заходзяць на талерку папяровыя дзесяткі і дваццаткі.

Гэты ірацыянальны сорам мацнейшы за божы гнеў і лямант напоўненага пузыра..

Сцiскаючы каленi, Марусь забiўся ў самы адлеглы куточак купэ. Стараўся глядзець за акно. А нябачная сiла тузала ў спіну: “Глянь якая прыгожая панi. Глядзi Марусь”.

I Марусь глядзеў. Крадком, бо калi панi, абводзячы зрокам купэ спынялася на ягонай постацi, вочы Маруся ўцякалі за акно. Сама выгадней было б апусцiць вейкi, прыкiнуцца сонным, змораным. I Марусь апускаў вейкi. А пузыр нахабна расшпільваў iх назад. I Марусь зноў глядзеў на жанчыну.

Ад нiякага цярпення, нi голаду, нi холаду час i дыстанцыя не выдаўжаюцца так значна, як ад запоўненага пузыра. Рызiнавыя хвiлiны выцягваюцца да воблакаў, у бясконцасць. І такая рызіна часу моха быць як трамплін, што напяўшыся да межаў вытрымкі шпурне чалавека ў лепшы свет. Але можа таксама лопнуць, абарвацца з трэскам і тады, стрымгаловіш у чорню прорву нябыцця.

Але калі зашмат выдаўжаецца цярпенне, калі пераўтвараецца ў невыносны боль, вызначаюцца і чарговыя мэты — як вакцына, як апраўданне пакуты і зарплата за яе. Бо чалавек у сіле перанесці свой, нават добраахвотніцкім жэстам загружаны крыж з аднаго кутка свету ў супрацьлеглы куток, калі аплачваецца такая ахвяра добрай цаною. А цана — у кожнага тут свая мера — абятніца вечнага жыцця, улада над другім чалавекам, жаночая ўсмешка.

“Няхай яна ўсміхнецца — падумаў Марусь. — І няхай скажа слова. Стрываю яшчэ паўстанак — яна адазвецца”.

Яму раптоўна захацелася слухаць яе голас. Якi ён? Безумоўна яе голас шолах веснавых лiўняў. Песня вадаспадаў, крынiчна халодных нат у летнюю спёку. Подых жнiвеньскiх палёў у лютую завею. Бальзам на балючыя закавулкі душы. Так уявілася Марусю.

— А вы далёка? жанчына азвалася пакуль цягнік паспеў дайсці да чарговага паўстанка. І праўда, былі ў яе голасе ўсе тыя ўяўленыя ліўні, бальзамы і вадаспады. I Марусь абліўся потам, і разгубіўся, як заўжды губляе думку і шлях чапавек, калі ягоныя мроі апярэджваюць рэчаіснасць. Страцiўшы кантроль над моцна сцiснутымi каленямi, нат і спалохаўся: цi ўсё нармальна там? Але, пакуль не адбылося нiчога, за што варта стыдацца. Узяўшы поўныя грудзi паветра, Марусь адказаў:

— Далёка, у Варшаву.

— Вось, як добра. I я ў Варшаву. Дамоў вяртаюся. Аддыхала тут пушчанскiмi араматамi. Ох, як тут прыгожа ад успомненай раскошы жанчына пацягнулася, хiстануліся пад свiцерам стройныя грудзi. А вы хіба не дамоў? — спытала, але больш у гэтым пытанні ўпэўненасці. Вядома — не трэба ж быць прарокам, даволі адзін раз глянуць, ды адсачыць не варшаўскае, не сталічнае пажоджанне цёмна-сіняй майкі, і даволі адзін раз зірнуць на салідныя чаравікі, каб здагадацца, што не на сталічных тратуарах пакінулі яны сваю прыгажосць і рыпячую саноўнасць свінскай скуры.

— Не сумна пацвердзіў Марусь. З дому якраз я.

— У Варшаву? абыякавым голасам спытала яшчэ раз жанчына.

— У Варшаву, адказаў Марусь. — За працай. Я — кравец. Шыю.

— Кравец? — зараз яе вочы бліснулі маленькім зацікаўленнем. “Як — кравец? Які кравец?” — Такое пытанне яна ўголас не паставіла, але яно адчувалася — у яе вачах, усмешцы.

І Марусю трэба было нешта адказаць. Вочы крадком абехалі яе постаць — твар, грудзі, спыніліся на далонях і спалохаліся. Яе далоні ў нічым не прыпаміналі тыя пляскатыя аладкі, што доўгай шарэнгай выстройваліся спад іголкі “сінгера”.

— Краўцоўства — гэта мастацтва. Асабліва жаночае краўцоўства. Бог стварыў жанчыну голую, а вось кравец апрануў яе і зрабіў прыгожай.

Адкуль прыйшла Марусю на думку такая фраза — ніхто не ведае. Мабыць калісці чуў ён гэтыя словы, а можа ўзніклі яны і зараз, самі з сябе? Цягнік, як сказана раней, абмінаючы час і пространь паглыбляўся ў ноч. І ўсё здавалася магчымым, бы ў якім сне. Кожны можа тут думаць што захоча, можа лётаць, можа нат бяскарна глядзець у вочы прыгожай пані і перакідвацца словам той, у каго раней не было да такіх панюсяў ніякага дачынення.

І Марусю прыйшла на памяць адна пані — здавалася раней — самая прыгожая ў краўцоўскім кааператыве. Была там брыгадзёркай, час ад часу зазірала ў прадукцыйны зал, абводзіла зрокам усе станкі, а калі прыпынялася за спіной Маруся, ён махінальна апускаў голаву, пільна сачыў за ходам сталёвай іголкі. А напрыканцы мінулага году гэтая пані зайшла якраз у злую хвіліну. Ад няма чаго рабіць, Марусь забаўляўся накідамі сваіх уяўных мадэляў. Пані прыхапіла запоўненую рысункамі картачку, глянула і ўсміхнулася. І не было як, і не было куды ўцякаць вачам. І прышпіліўшы свае вочы да яе вачэй, урэзаў іголкай у вялікі палец,